Sahte anılar

Bugün bahsetmek istediğim konu: Bilişsel önyargılarımız. Zihnimizin bize oynadığı bir oyun da diyebiliriz.

Peki zihnimiz bize neden oyun oynar ya da neden düşünce hataları yaparız? Çok farklı sebepler ortaya koyabiliriz fakat asıl amacı bilgileri daha basitleştirmek, hayatı daha kolay ve yaşanılır hale getirmektir. Fakat maalesef hayatı kolaylaştıralım zihnimizi yormayalım derken çoğu zaman psikolojik olarak yoruluyoruz. Hatta depresyona girmeye kadar gidiyor süreç.
Bilişsel ön yargılarımızın alt başlığı olarak da algıda seçicilik, yanlı düşünme ve bunları besleyen bir kaynak olarak da gördüğüm çokça inandığımız sahte anılardan bahsetmek istiyorum bugün size.  Nedir şu algıda seçicilik? Görmeyi istediğimiz şeyi görmek, duymayı istediğimizi duymak anlamına gelir tanım olarak. Farklı yazılarımızda da üzerinde durmuştuk ama burada bir örnekle güçlendirelim anlatmak istediğimiz konuyu.

Mesela çocuğumuza bir isim koyduğumuzda fark ederiz ve deriz ki “Aa ne çok böyle isim varmış” ya da bir araba aldığımızda aldığımız marka arabanın aslında çevremizde ne kadar çok olduğunu söyleriz. Bir yere odaklanmamızdan kaynaklanır bu durum da. İkinci olarak, onaylama yanlılığı üzerinde duralım bu da bilişsel önyargılarımız kısmına girer. Bir kitapta diyordu ki onaylama yanlılığıyla ilgili: Beklentilerimizi ve ön yargılarımızı doğrulamak için kanıtları yanlış yorumlamaktır. Yani diyebiliriz ki kendi gerçeğimize ve kendi gerçekliğimize göre yorum yapıyoruz kimi zaman.

Düşüncelerimizi, inançlarımızı destekleyen kanıtları sünger gibi çekiyoruz. Kendi inanç ve düşüncelerimizi onaylamayan ya da doğrulamayan bilgileri de yok sayıyoruz.

Ve gelelim asıl sorun olan anılar kısmına. Anılarımıza o kadar güveniyoruz ki... Hatta bazen o andaki düşüncelerimizden daha gerçekçi görünüyor gözümüze. Fakat psikoloji bize o çok inandığımız anılarımızın da sahte olabileceğini söylüyor. Bakın aslında bu, insanın acziyetini de yüzüne vuruyor. Düşünebiliyor musunuz “yaşadım zannettiğiniz, inandığınız, düşündüğünüz” her şey sahte olabilir kendine bu kadar güvenme demek bu.