OVP notları

Ekonomi yönetimi göreve geldiğinde piyasalar OVP'nin önemli olduğu ve onu beklemek gerektiğini düşünmekteydi. Zaten ekonomi yönetimi de OVP ye işaret ederek güçlü bir program açıklanacağı beklentisini yönetti. Ayrıca teknik yönleri de kuvvetli olan Mehmet Şimşek ve Cevdet Yılmaz isimleri de yüksek  bir beklenti oluşturmuştur.

OVP nedir? Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma sürecini başlatan Orta Vadeli Program(OVP), makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminlerini, bütçe dengesi ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren temel politika dokümanıdır. Yani bir ülkedeki tüm sektörlere ilişkin kamu politikaları, öncelikleri ve yatırım alanları bu strateji belgesi ile ortaya konulur.

Gelelim OVP’nin genel bir değerlendirilmesine; ilk izlenim olarak sosyal politikalar (istihdam, cari transferler, afet, sosyal güvenlik)  yönü iyi analiz edilmiş ama para politikasına ilişkin tedbirlerin beklentilerin altında kaldığı bir plan diyebilirim. Bunun önemli nedeni beklentimizin yüksek olmasından kaynaklanabilir. Aslında OVP çok somut projeler ve  detaylar içermez yeni ileriye dönük bir perspektif sunan bir dokümandır.

Genel bir yorum yaparsak OVP nin en önemli alanının para politikası ve enstrümanları olacağını bekleniyordu. Yaşadığımız para politikası gerilimleri, yeni güçlü ekip ve oluşturulan beklenti düşünülünce ekonomi çevreleri yenilikçi bir çok ürün ve uygulama beklemiş olması da gayet normal  ama o kısmında çok büyük bir yenilik görülmüyor. Yani sıkı para politikası, selektif bir kredi anlayışı gibi bilindik uygulamalardan bahsedilmiş durumda. Mesela TL ürün çeşitliliğini artırılması konusunda hiçbir yeni ürün ortaya konulmamıştır. Ya da yastık altındaki altınlardan yine bahsedilmiş ama  daha önce çekilemeyen bu altınlar nasıl alınacak yenilikçi yaklaşım nedir ortaya konulmamıştır.İstanbul’un Katılım Finans merkezi olacağından bahsedilmiş ama içerde bunun nasıl olacağına ilişkin detayda bir fikir oluşmamıştır. Mesela Tasarruf Finans Şirketlerine; TL tasarruf potansiyeli , yastık altındaki paraların ekonomiye kazandırılması ve  katılım finansa açılım getirmesi bağlamlarında fırsatlarına rağmen her hangi bir atıf  yapılmamıştır.

İlk olarak bir OVP'nin bu kadar beklenmesi en büyük getirisi oldu, gerçekten OVP son dönemlerde anlamını yitirmişti. Bu devletin öngörülebilirliği ve politikaların güvenirliği anlamında çok nemli bir kazanımdır. OVP’nin genelinde bütçe disiplini, yatırım önceliklendirme, kredi sıkılaştırılması ve nihayetinde kamuda kaynak kullanımın etkinliğinin artırılmasına ilişkin birçok vurgu olması OVP’nin önemli söylemleri olarak önümüzü çıkıyor. Mehmet Şimşek’indefalarca dile getirdiği rasyonelleşme vurgusu plana da girerek birresmi belgede ‘rasyonelleşme’ olacağı vurgusu da yapılmış oldu. Bu sebeple de verilerin bir önceki OVP ile karşılaştırılmasına da çok anlamlı olmayacaktır.

Temel makro hedeflere ve değişimlerine baktığımızda aşağıdaki temel makro hedef ve tahminlere ilişkin özet tablo bir fikir verecektir.

Döviz kuru tahminleri OVP de alınan ortalama kurlar üzerinden yapılmıştır. Döviz kurunda 2024 yılında %50 artış beklenirken, fiyatlarda kur geçişkenliğininyüksek olduğu ülkemizde enflasyonda aynı oranda bir düşüş beklenmesi kısmı çok tartışmalı bir konudur. 2025 yılı yine aynı durum göze çarpmaktadır. Planın genelinde buna özel bir tedbir varmı diye baktığımda göremedim. Diğer temel tartışma konusu da hem büyüme hem enflasyonla mücadele bir arada nasıl yürütüleceğidir. Bu özellikle Ortodoks politikalara dönüş ve rasyonellik vurgusu yapıldığı düşülürse tutarlılık anlamında sorunlu gözükmektedir. TCMB'nin yıl sonu enflasyon hedefinin (%58)40 gün içinde yaklaşık 'lik bir artışla %65 e yükseltilmesi tahminlere ilişkin bir tereddüt uyandırmaktadır.

OVP'nin en güçlü yönünün sosyal politikalar ve kamu harcamalarında etkinlik konularında olduğu göze çarpıyor. Sosyal Güvenlik sisteminin özellikle EYT sonrası aldığı yük, cari transfer harcamalarındaki etkinliğin kaybolması, istihdam alanındaki teşviklerin etkinsizliği gibi konular temel sorun alanı olarak iyi saptanmış konulardır. İkincil basamak emeklilik sisteminden bahsedilmiştir.Sosyal Güvenlik Reformu sürecinde verimsizlik iddiası ve riskleri nedeniyle kuruma devredilen bazı kurumsa emekli sandıklarının hikayesi iyi analiz edilirse tekrar aynı sonuçlarla karşılaşılmaz. Ayrıca bahse konu emeklilik sistemindeki maliyet paylaşımının nasıl olacağı istihdam piyasası açısından önem arz etmektedir. Burada bu maliyetin işçinin mi işverenin mi üzerine kalacak, kıdem tazminatı fonuyla mı ilişkilendirilecek, devlet desteğimi verilecek meseleleri özellikle MÜSİAD,TÜSİAD gibi büyük iş örgütleri ve işçi sendikaları tarafından  çok tartışılacak bir konu olacağından netleşmenin yerel seçim sonrasına kalacağı aşikardır.

Kamu mali yönetimi tarafında genel tasarruf etkinlik maddeleridışında en ilgi çekici tedbir  ise KÖİ'lere (PPP) ilişkin yaklaşımların revize edileceğinin yazılmış olmasıdır. Diğer yandan  yerel seçimler nedeniyle özellikle 2024 bütçesinde ciddi bir tasarruf olmayacağı görülmektedir.

Afet yönetimi ile ilgili ayrı bir başlık açılması verilen önemin göstergesi olmuştur. Yine yeşil dönüşüm konusunun ayrı ele alınması orada oluşacak eko sistemin Türkiye’nin odağında olduğunun da göstergesi olmuştur.

Özetlemek gerekirse açıklanan OVP genel hatlarıyla OVP'nin tekrar önem kazanması anlamında bir beklentiyi karşılamış ve öngörülebilirlik anlamında bir perspektif sunmuştur. Fiyat istikrarı hedeflerinin gerçekleşmesi ve TL'leşme stratejisine ilişkin özellikle yenilikçi ürün ve fikirlerin olmayışı beklentileri karşılamamıştır. Aslında yeni kurulan ekonomi ekibinin belki de en iddialı olduğu alan burasıdır. Ama gerek CDS'lerdeki düşüş gerek derecelendirme kuruluşlarının yaklaşımları OVP'nin dışarıda olumlu karşılandığını göstermektedir. Sosyal politika yönünün güçlü olması özellikle transfer harcamalarına yönelik bir disiplinin olacağı izlenimi vermektedir. Ama en önemli yani Türkiye’nin 3 yılına ilişkin belli düzeyde öngörülebilirlik ve gerçekçilik anlamında inandırıcı bir OVP sunmuş olmasıdır.