Sosyal Güvenlik Ödeme Sistemi'ne ilişkin reforma dönüş önerisi : (1)

Son dönemde yaşadığımız vahim yeni doğan çetesi olayının, özellikle de bebeklerin ölümüyle vahşete dönüşmesi hepimiz sarstı.

Hükümetin son dönemde yaptığı en önemli reform olan sağlıkta dönüşüm ve sosyal güvenlik reformunun sağlık ayağının da çok sağlam zemine oturmadığı görüldü.

Sosyal güvenlik sistemi son olarak EYT ile büyük ve derin bir yara alırken, kayıt dışı istihdamın güçlenmesi, prim tahsilatının yeteri kadar yapılamaması, sık sık çıkarılan yapılandırma kanunları nedeniyle işverenlerin prim ödemekteki isteksizlikleri gibi nedenlerle de prim üretme kapasitesi de kan kaybetmektedir.

Emeklilik tarafı çöken reform şimdi de sağlık tarafında barındırdığı soru işaretleri gündeme gelmeye ve komiktir ki yeniden reform söylentileri dolaşmaya başladı. Siyaset ve siyasi figürler yeni, reform, en ve ilk kelimelerini önemsemektedirler ama mevcut reformun hayata geçmeyen bileşenlerini hayata geçirerek de hızlı ve iyi sonuçların alınabileceği aşikardır.

Tüm vatandaşları ilgilendiren meselelerde sürekli yeni bir reform yapma çabası sisteme olan güvensizliği de tetiklemektedir. Bilimsel olan mevcut reformun izleme değerlendirilmesinin sürekli yapılarak aksayan yönlerinde düzeltmeler yapmaktır.

Yaşanan olaylar üzerinden sisteme odaklanmayan tepkisel yaklaşımlar büyük eko sistemlerde başka problemlere yol açabilecektir.

Yeni doğan olayı tüm şimşekleri Sağlık Bakanlığına çevirdi. Ebette ki genel sağlık regülasyonları, vatandaşların sağlığa erişimi, güvenli bir sağlık hizmeti için iklimin oluşturulması gibi görevler Sağlık Bakanlığında, bu olay özelinde özellikle 112 hizmetlerinin sorumluluğu da Sağlık Bakanlığında bulunmaktadır. Ama burada en kritik görev Sosyal Güvenlik Kurumundadır (SGK) maalesef ne kurum başkanlığı ne de bağlı olduğu Çalışma Bakanlığından kamuoyunu bir bilgilendirme dahi yapılmamıştır. Zira olay aslında haksız kazanç elde etmek ve kurumdan yersiz ödemeler almak için yapılmıştır. Suiistimalin ana motivasyon kaynağı basit ifade ile para hukuki ifade ile haksız kazanç, ana odağı SGK ve kök sebebi de SGK geri ödeme sistemindeki zafiyetlerdir. Ama ülkemizde birçok mesele de gerçek sorunların etrafında dolanarak kişiler ve münferit olaylar üzerine yoğunlaşıp kısa vadeli çözümler üretme eğilimi vardır.

Ekosistemin büyüklüğünü anlamak için SGK’nın sağlık harcamalarının büyüklüğüne ve bireylerin cepten yaptığı harcamalara bakmak yeterlidir. 2022 yılında 283 milyar 224 milyon lira olan sağlık harcamaları, 2023'ün sonu itibarıyla yüzde 95,3 artışla 553 milyar 143 milyon lirayı buldu.

Bu tutarın yüzde 66,4'ünü tedavi harcamaları, yüzde 33,6'sını ise ilaç, reçete hizmet bedeli ve diğer kalemler oluşturdu. Sağlık harcamaları kapsamında devlet hastanelerine 258 milyar lira, üniversite hastaneleri 74 milyar 573 milyon lira, özel hastanelere ise 34 milyar 525 milyon lira ödeme yapıldı.

Devletin finans ettiği giderlerin yanında bireylerin cepten yaptığı harcamalarda artmaktadır. 2022 yılında bir önceki yıla göre %98,8 artarak 112 milyar 18 milyon TL'ye ulaştı. 2023 sonuna yönelik bir tahmin yaparsak bu tutar 200 milyarın üzerine çıkmıştır.

Toplumsal hafızamızın zayıf olduğu ön kabulünün yanında, özellikle kurumlardaki yönetici devir hızının yüksekliği de düşünüldüğünde kurumsal hafızaların da yok olduğu aşikârdır. AK Parti dönemi çok hızlı dönüşümler ve değişimlerle geçti.

Bu dönüşümlerin en kapsamlısı da sağlık hizmeti sunumundaki pozitif yönlü değişim olduğu yadsınamaz bir gerçek. Belki de yıllarca iktidarda kalmanın en büyük nedeni buradaki dönüşüm ve vatandaşı sağlığa erişiminde yaşadığı kolaylık hatta lüks oldu.

Bu sebeple bile en çok hassas davranılması gereken bir alan olması gerekirken ilginçtir ki ne bürokrat atamalarında ne düzenleme tarafında yeterli hassasiyet gösterilemedi. Bu işin politika tarafı biz işin birazda tarihsel süreci, kurumsal süreçler ve yapılmayanlar bağlamında değerlendirmeler yapmaya çalışacağız.