Kış aylarında favori içeceğimiz olan salebin faydaları yüzyıllardır biliniyor. Anadolu'da asırlardan beri elde edilen ilaçlardan biri olan salep; sıtma, kireçlenme, dizanteri, öksürük, baş ağrısı, ishal, mide-barsak iltihaplanmaları ve bronşite karşı kullanılmaktadır. Salebin kuvvet verici ve besleyici özelliğinin olmasının yanında afrodizyak etkisi de vardır. Kış aylarında sevilerek tüketilen sıcak içeceği yanında başta dondurma sanayi olmak üzere birçok gıda maddesinde de kullanılmaktadır.
KUVVET VERİCİ ÖZELLİKLİ
Eski gemiciler uzun sefere çıktıklarında yanlarına mutlaka salep de alırmış. Kumanyaları azaldığında günlük 2 litre su ile beraber 30 gram toz saleple günlük enerjilerini sağlarlarmış.
Salebin yabani orkide çiçeklerinin soğanlarına verilen bir isim olduğunu biliyor muydunuz?
Altın değerinde olan salep, orkide bitkisinin toprak altı yumrularından elde edilen bir içecektir. Kurutulan yumrular dövülerek toz haline getirilir. Elde edilen bu toz ise kullanılacak hale gelmiş olan saleptir. Salep ülkemizde Muğla, Kastamonu ve Isparta şehirlerinde, dünyada ise Yunanistan ve Fransa'da daha çok üretilmektedir.
Su ve sütle birlikte hazırlanıldığında şişme özelliği gösteren salep, dondurmanın hammaddesi olarak da kullanılıyor. Maraş dondurması, başlangıçta şeker, süt ve salebin katılmasıyla ortaya çıkmıştır. Salep, dondurma yapımında Türkiye'de ilk defa Kahramanmaraş'ta kullanılmıştır. Dondurmaya tat, hoş bir aroma ve sakız gibi esneyebilme özelliği kazandıran saleptir.
SALEBİN ELDE EDİLMESİ
Bir kilo salep elde etmek için 1000-4000 çiçek yumrusu gerekir. Ülkemizde yılda yaklaşık 45 ton salep üretilir ki bu da yaklaşık 45-180 milyon yumru demek oluyor. Topraktan çıkarılan yabani orkide soğanları, yıkandıktan sonra süt veya suyla kaynatılıyor; süzüldükten sonra ipe diziliyor ve (güneşte kurutmak zarar vereceği için) gölgede kurutuluyor. Sonra da su değirmeninde un gibi öğütülüyor. Böylece kullanıma hazır hale geliyor. Salebin bileşiminde nişasta, şeker, yapışkan özelliği olan musilaj ve bazı azotlu maddeler bulunuyor.
SALEBİN BESİN DEĞERİ
Bir porsiyon içime hazır salep ve besin değerleri:
Protein ..........................4,1 g
Yağ.................................2,4 g
Karbonhidrat................10,2 g
Kalsiyum....................153 mg
Demir..............................0,1 mg
Fosfor............................19 mg
Çinko...............................1 mg
Sodyum .......................63 mg
A vitamini...................256 IU
Tiamin.............................0,05 mg
Riboflavin........................0,21 mg
Niasin..............................0,13 mg
C vitamini........................1 mg
Kolesterol.......................10 mg
Enerji ...............................9 Kcal
SALEP VE FAYDALARI
EV YAPIMI SALEP TARİFİ;
MALZEMELER
Salep, bir su bardağı sütle karıştırılarak macun haline getirilir. Kısık ateşte pişirilmeye bırakılır, salep ocaktayken üzerine yavaş yavaş geri kalan soğuk süt ilave edilerek pişirilir. Bu sırada yavaşça karıştırılmaya devam edilerek topaklanması da engellenir. Boza kıvamına geldiğinde ateşten indirilir, şeker ilave edilerek karıştırılır. Salep tüketilirken salebin üzerine kimi zaman tarçın ve/veya toz zencefil eklenir. Sağlık açısından şeker ilave etmemekte fayda var. Üzerine bol tarçın ile servis yaparak, tadını zenginleştirmenin yanı sıra, besin değerlerini de zenginleştirmiş oluruz. Aradığınız tatlı tadını bulmak için salep yanında 1 adet kuru incir tüketebilirsiniz.
HAZIR SALEPLERDEN SAKININ
Hazır paketlerde satılan saleplerde katkı maddeleri oldukça fazladır. Katkı maddelerinin yanında fazla nişasta eklenmesi ve şeker içeriği çok fazla olması kalori miktarını da arttırıcı etki yapar. Birçok diyette salep içilmesi yasaktır. Bunun tek sebebi şeker içerdiği için 1 çay bardağının 80-90 kaloriye kadar çıkmasıdır. Fakat şekersiz tüketilen salep yalnızca 1 çay bardağı 45 kcaldir ve bu kcal 1 ara öğünde rahatlıkla alacağınız kalori miktarına denk olmaktadır. Bu yüzden hazır şekerli olanlar yerine evde kendinizin hazırlayacağı şekersiz olanları içebilirsiniz. Sağlığımız üzerinde birçok faydalarının olmasının yanısıra salep, içerdiği karbonhidrat ve şeker nedeniyle ölçülü tüketilmesi gerekir. Hazır olarak satılan saleplerin içine şeker ilave edilmektedir. Bu yüzden evde toz salep ile hazırlananlar ve için şeker konulmadan tüketilenler daha sağlıklıdır. Özellikle salep tercihini hazır salep yerine evde yapılmış sağlıklı şeker eklenmeden yapılan salepten yana kullanmalarını öneririm.
Bol şifalı, sağlıklı, afiyetli günler diliyorum...