Efes Antik Kenti

“İki kez giremezsin aynı ırmağa. Yeni, yepyeni sular akar aynı ırmağa girenlerin üzerinden. O ırmak ki dağıtır, toplar, birikir, akar, yaklaşır, uzaklaşır.” Herakleitos

Yeşilliklerin arasında ırmağın kıyısına kurulan metropol, bir gün gelecek o muazzam şehrin kaderini değiştirecekti. Irmak yüzünden şehri terk edecekleri, Herakleitos’un hiç aklına gelir miydi bilmiyorum. Ama eğer terk edildiğini görmüş olsaydı, sanırım bu durumu yadırgamazdı. Nehir artık toprakla kapanmış, bataklık haline gelmişti. Metropolde salgın hastalıklar baş göstermiş depremler yüzünden halk bitkin düşmüş göç kaçınılmaz olmuştu. Muazzam metropol yağmalanmış yakılmış, yıkılmış, terk edilmişti. Yüzyıllarca sessizce bekledi büyülü kent, yaklaşık 120 yıl öncesine kadar... Yeniden ses verdi “Efes”, buradayım yakılsam da depremler beni yıksa da her halimle buradayım der gibi...

Avusturyalı arkeologlar ve Türk arkeologlarla birlikte yürütülen proje de kazıların %40 tamamlanmış. Bölge de yapılan kısım kısım kazılarda her gün geçmişe dair yeni bilgilere ulaşılıyor. Herakleitos’un sözü yine gerçekliğini korumaya devam ediyor. Dün ve bugün değişiyor, nehir gibi… Gelecek yıllarda ırmağın üzerindeki dolgunun kaldırılarak turistlerin deniz yoluyla ulaşımının sağlanması, şu anki projeler arasında öne çıkıyor. Liman şehri olarak kurulan ticaret merkezi olan metropol, artık görevini turist ağırlayarak yapıyor. Irmaktaki akan su gibi değişiyor, Efes kenti. Bahar aylarında gezmenizi tavsiye ederim. Yerli turistlerin yaz tatillerinin bir kısmını ören yerlerine ayırdığını düşünürsek sıcak biraz bunaltıcı olabilir.

En eski kalıntılar MÖ 6000 yılına dayanıyor. Hititler döneminde Efes şehrine “Apasa” bal arısı denilmiş. Sonrasında Yunanlılar ve Romalılar yaşamışlar. Efes Antik Kenti'nin en parlak dönemleri M.Ö. 1. ve M.S. 2. yüzyıllar olarak kabul edilir. Dinler tarihi açısından oldukça zengin bir geçmişe sahip olan Efes, Helenistik dönemde önemli tapınaklara ev sahipliği yaparak dönemin hac merkezi olmuştur. M.S. dönemde ise Hristiyanlığın bölgede ağırlanmasına ve yayılmasına büyük katkı sağlamıştır.

Bugünden bakarsam Medine şehrindeki dinler topluluğunu anımsattı bana. O dönem Medine şehrinde Paganlar, Museviler ve Hristiyanlar bir arada yaşıyorlardı. Dinlerini yaşamalarına izin vermeyen, eziyet eden Mekkeliler, misafir eden Medineliler. Efes şehri de o dönemlerde Hz. Meryem’i ağırladığı ve Yuhanna incilinin bu topraklarda yazıldığı düşünülüyor. Çıkan kalıntılarda bu rivayeti destekliyor nitelikte.

Efes şehrinin tapınakları, kütüphanesi ve ilgimi çeken yamaç evleriyle haftaya kaldığım yerden devam ediyor olacağım. Keyifli hafta sonları dilerim.