İkinci el araç satışlarına getirilen yasağın hukuki değerlendirmesi

Ticaret Bakanlığı tarafından, ikinci el motorlu taşıtların tavsiye edilen güncel satış fiyatı üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlanmasına 1 Ocak 2024 tarihine kadar yasaklama getirildi. Bununla birlikte Bakanlık  ikinci el motorlu kara taşıtlarının ilan kısıtlaması çerçevesinde platformları üzerinden yayımlanan ve düzenlemeye aykırılık teşkil edebilecek 20 bin ilanın, düzenleneme yürürlüğe girdikten sonra 5 binin altına düştüğünü bildirdi.Yapılan incelemeler neticesinde düzenlenen kısıtlamaya aykırılık teşkil ettiği tespit edilen ilanları veren gerçek ve tüzel kişiler hakkında ilan başına 300.000-TL’ye varan idari para cezası uygulanmaya başlandı. Bugünkü köşe yazımda aykırı ilan nedeniyle verilecek idari para cezalarının hukuka uygunluğunun değerlendirmesine yer vermek istiyorum.

Otomotiv sektöründe pandemi döneminde başlayan, çip krizi ile devam eden üretim ve tedarik sorunları sıfır araca ulaşımı zorlaştırırken ikinci el araç piyasasında ciddi fiyat artışlarına sebep olmuştur. Bahsettiğimiz üretim ve tedarik sorunu tüm dünyada etkili olmakla birlikte, Türkiye özelinde döviz ve enflasyonun sürekli yükselmesi de kişiler açısından ikinci el araçları bir yatırım aracı haline getirdi. Enflasyonun değişken durumu, kişilerin araç fiyatlarının sürekli artacağına ilişkin beklentisiyle birlikte ikinci el araçların fiyatları birçok kişi bakımından erişimi güç bir seviyeye ulaştı.Ticaret Bakanlığı tarafından ikinci el araç fiyatlarındaki bu sürekli yükselişin durdurulması ve tüketicilerin ikinci el araçlara ulaşımını kolaylaştırabilmek adına bazı tedbirler uygulanmaya başlandı. İlk olarak İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe (“Yönetmelik”) 16.08.2022 tarihinde “Pazarlama ve satış kısıtlaması” başlığıyla eklenen Geçici 2. Madde ile ikinci el kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenlerin otomobil ve arazi taşıtlarının pazarlanmasını veya satışını ilk tescil tarihinden itibaren altı ay ve altı bin kilometre geçmedikçe doğrudan veya dolaylı olarak yapılmayacağı düzenleme altına alındı.Bu düzenlemeden neredeyse 1 yıl sonra 06.07.2023 tarihinde aynı Yönetmeliğe “ilan kısıtlaması” başlığı ile eklenen geçici 3. Madde ile ikinci el motorlu kara taşıtlarının üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlaması 01.01.2024 tarihine kadar yasaklandı.Bakanlık tarafından getirilen sınırlama, yalnızca araçların ilan yoluyla pazarlanmasını ve ilan fiyatını kapsamaktadır. Başka bir deyimle; kişilerin araçlarını diledikleri fiyatla, üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde satmalarının önünde bir engel bulunmamaktadır. Düzenlenen yasağa aykırı hareket edenler için uygulanan idari para cezalarının dayanağına gelecek olursak, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 11 inci maddesinin birinci fıkrası” eklendiği dikkate alındığında, ilan kısıtlamasına aykırılık halinde Bakanlık tarafından 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 12. maddesinde yer alan “11 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında Bakanlıkça yapılan ikincil düzenlemelere uyulmaması” haline dayanarak yaptırım uyguladığı anlaşılmaktadır.Burada Bakanlık tarafından uygulanan idari para cezalarının dayanağı noktasında bazı hukuki sorunların doğacağını söyleyebiliriz. Şöyle ki, dayanak olarak gösterilen Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna dayanarak bir yaptırım uygulanması halinde uygulanacak cezanın hukuka aykırı olması durumu söz konusudur. Bu durumda Bakanlığın, ancak Yönetmeliğin 23. maddesinin atıf yaptığı 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre yaptırım uygulaması mümkün olacaktır.

Ticaret Bakanlığı’na ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetlerin yürütülmesine ilişkin düzenlemeler yapma yetkisinin verilmesi temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlanması gereğiyle bağdaşmayacaktır. Zira her ne kadar Bakanlık, bu düzenlemeleri meşru bir amaç ile yapıyor olsa da “6 ay - 6 bin KM yasağı”, “ilan kısıtlaması” gibi yasakların çeşitliliği ve bu yasakların teşebbüs özgürlüğüne ve mülkiyet hakkına müdahale içerdiği nazara alındığında Bakanlığa verilen bu yetkinin belirsiz ve sınırsız olduğu söylenebilecektir.

Netice itibariyle Bakanlık tarafından getirilen bu yasak ve kısıtlamanın her ne kadar meşru bir amaç taşıdığını söylemek mümkünse de, kanunilik ilkesi ve elverişlilik unsuru bakımından ihtilaf yaratacağı kesindir. Bu şekilde kesilen idari para cezaları bakımından da kişilerin cezanın hukuka aykırı olduğunu ileri sürebilmesinin yolu açılmaktadır.