EFT/Havale işlemlerinde açıklama yazmanın hukuki açıdan önemi

Günümüzde internet bankacılığı ve sanal ticaretin yaygınlaşmasıyla birlikte kişiler arasında para akışı hızlanmış, dolayısıyla alacak, borç, fatura ödeme gibi işlemlerin fiziki olarak değil, internet bankacılığı uygulamaları ile gerçekleştirilme oranı artmıştır. Şu koşullarda EFT/havale yoluyla bu işlemlerin yapılması herkes açısından büyük bir kolaylık sağlasa da; özel kişiler arasında vuku bulan para trafiğinde, para gönderilmesine sebep olan hukuki ilişkiyi tespit etmek hiç de kolay değil. Zira sanal alışverişlerde ödeme karşılığı ürün veya hizmet bulunduğundan, burada doğacak herhangi bir uyuşmazlıktaki ispat kolaylığı, özel kişiler arasında gerçekleştirilen para transferleri açısından söz konusu değildir. Bu noktada EFT ve havale işlemlerinde açıklama kısmını boş bırakmamak hukuki açıdan büyük önem arz ettiğinden, bugünkü köşe yazımda bu konunun üzerinde durarak bilgi paylaşımı yapmak istiyorum.

6098 sayılı TBK’ya göre borç ilişkisinin üç temel kaynağı bulunmakta olup bunlar; sözleşmeden doğan borç ilişkileri, haksız fiillerden doğan borç ilişkileri ve sebepsiz zenginleşmeden doğan borç ilişkileridir.Yine aynı kanunun 102. Maddesinde : ‘’Kanunen geçerli bir açıklama yapılmadığı veya makbuzda bir açıklık bulunmadığı durumda ödeme, muaccel bir borç için yapılmış sayılır…” düzenlemesi yer almaktadır.Yani 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu düzenlemesine göre, açıklama yazılmadan yapılan Havale ve EFT işlemleri mevcut bir borcun ödemesi anlamına gelecektir. Bilindiği üzere bir başkasına internet bankacılığı yoluyla para gönderirken paranın ne amaçla gönderildiğini belirtmek adına açıklama kısmı yer alır. İşte bu kısma örneğin kira borcumuzu göndereceksek en azından ‘’Kira’’ şeklinde bir açıklama yazılmalıdır ki, benim tavsiyem bireylerin isim-soyisim ve kira dönemine ilişkin detaylı açıklama yazarak göndermeleridir, ileride bir uyuşmazlık doğması halinde bu açıklama hukuki delil niteliği taşıyacaktır. Aksi bir durumda yani diyelim ki herhangi biri sizden borç para istedi, siz de herhangi bir açıklama yazmaksızın kişiye bu parayı internet bankacılığı üzerinden gönderdiniz, kişi de bu parayı size ödemekten imtina etti ve hukuki yola başvurdunuz. Bu noktada her ne kadar siz iyiniyetle karşınızdaki kişiye yardım etmiş olsanız da, Yargıtay içtihatları gereği açıklama kısmını boş bırakarak gönderdiğiniz bu para, borç ödemesi olarak kabul edilecek ve karşı tarafa olan borcunuzu kapatmanız olarak değerlendirilecektir. Dolayısıyla işlem açıklaması yazılmadan yapılan eft/havale işlemlerinin bir borcun ödenmesine yönelik olduğu varsayılıyor. Bu yasal karinenin aksini (havale/eft’nin borcun ödenmesinden başka bir amaçla yapıldığını) iddia eden ispat etmekle yükümlüdür.”Netice itibariyle EFT/havale bir ödeme vasıtası olup, var olan bir borcun ödendiğini göstermektedir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için internet bankacılığı yoluyla birine borç para gönderirken açıklama kısmına ‘’Geri ödenmek üzere borç olarak gönderilmiştir.’’ Şeklinde bir açıklama yazmak kendinizi garantiye almanın bir yoludur.

Aksi bir durum düşünecek olursak, borç para verdiğiniz bir kişi size borcunu internet bankacılığı aracılığıyla gönderirken açıklama kısmına ‘’borç olarak verilmiştir.’’ Şeklinde bir açıklama yazdıysa, derhal bu kayda parayı gönderirken itiraz edilmeli, ihtirazı kayıt düşülmelidir. Zira hesaba gönderilen paranın altında yazılan açıklama kısmına bakılmaksızın bu paranın kullanılması, parayı açıklamada yazan sebebe dayanarak aldığınıza ilişkin bir karine teşkil edecektir ve bu kez borçlu taraf konumuna düşmeniz söz konusu olacaktır. Karşı tarafın açıklamasında yazan bu kayıt sizin parayı kabul etme amacınızdan farklı ise para kullanılmaksızın kayıt düşülerek iade edilmelidir.

Sonuç olarak gönderdiğiniz kişi ya da tutar fark etmeksizin yapacağınız her türlü EFT/havale işlemlerinde açıklama kısmının mümkünse detaylı şekilde yazılarak para gönderilmesini, aksi durumda HMK gereği ispat yükümlülüğünün üzerinizde kalacağını, herhangi bir mağduriyet yaşamanız halinde ise alanında uzman bir avukattan yardım alarak hukuki süreci başlatmanızı tavsiye edebiliriz.