Iran Haberleri - Son Dakika Iran Haber Güncel Gelişmeler

İran'ın Buşehr kentinde 'İngiliz işgalinin' izleri

Stratejik konumu nedeniyle tarihte yabancıların ilgisini çeken ve 19 ve 20. yüzyıllarda İngiliz işgaline karşı İran'daki direnişin merkezi olarak bilinen Buşehr kenti, İran tarihinde 3 kez İngiliz işgaline uğradı. Buşehr, ilk olarak 1838’de Kaçar Hanedanlığı döneminde İngiliz işgaliyle karşılaştı. İngiliz donanması, bu tarihte Buşehr sahilindeki Kuti Mahallesi'ne çıkarma yaparak kenti işgal etti. İşgal, Buşehr'de halk gruplarının direnişiyle son buldu ve İngiliz askerleri kenti terk etti. İngiltere, bugün Afganistan sınırlarında yer alan Herat kentini ele geçiren Kaçar hükümetine baskı yapmak için 1856'da yeniden kenti işgal etti. Bu işgal de 1857'de imzalanan ve Kaçarların Herat'tan çekilmesine karşılık İngilizlerin de Buşehr'den ayrılmasını öngören Paris Antlaşması ile son buldu. O dönemde Basra Körfezi'ndeki İngiliz hakimiyeti, stratejik konumu nedeniyle Buşehr'deki limanın geliştirilmesine dayanıyordu ve 19'uncu yüzyıl sonlarından itibaren Almanya başta olmak üzere diğer ülkelerin de Buşehr'e olan ilgisi arttı ve Buşehr'de Osmanlı İmparatorluğu dahil olmak üzere konsolosluklar açıldı. Bu dönemde İran'daki Kaçar hükümetinin özellikle Almanya ile ilişkilerini geliştirmesi ve İngiltere'nin, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşta bölgedeki askeri komuta ve lojistik merkezi olarak Buşehr'i kullanmak istemesi nedeniyle İngilizler 8 Ağustos 1915'te kenti yeniden işgal etti. Bu işgal sırasında İngiliz kuvvetleri, Buşehr'deki yerel güvenlik güçlerini silahsızlandırdı ve Buşehr limanında konuşlu İran'a ait donanma gemilerine el koydu. Kendi bayraklarını Buşehr hükümet konağına çeken İngiliz güçleri, işgale karşı çıkan kent sakinlerini de tutuklayarak Hindistan'a gönderdi. İşgale karşı Almanların da desteklediği Buşehr'deki Tengistan ve Deştistan halk grupları, İngilizlere karşı direnişe başladı. İngiliz birliklerine karşı yaklaşık 5 bin kişiden oluşan "Deliran Tengistan (Tengistan'ın Cesurları)" adı verilen halk gruplarının 7 yıl süren direnişi sonucu İngiliz işgali sona erdi. BUŞEHR'DEKİ KUTİ KONAĞI ADIYLA BİLİNEN KONSOLOSLUK VE İNGİLİZ ASKERLERİNİN MEZARLIĞI İran'ın Basra Körfezi kıyısındaki Buşehr kentinde İngiltere'nin 1913'te terk ettiği konsolosluk binası ve savaşta ölen İngiliz askerlerin defnedildiği bir mezarlık var. Buşehr kentini işgal eden İngilizler tarafından 19'uncu yüzyılda inşa edilen konsolosluk binası, önce İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'nin genel merkezi ve daha sonra Buşehr'deki İngiliz konsolosluğu olarak hizmet verdi. Kent sakinleri arasında Kuti Konağı olarak bilinen iki katlı konsolosluk binası bulunduğu mahalleye de ismini verdi. Binanın doğu avlusunun güney tarafında, "İsa Mesih'in Zuhuru" adı verilen ve 1911 yılında yapılan yüksek çatılı küçük dikdörtgen bir kilise mevcut. Büyük kısmı tahrip edilen binanın bu zamana kadar restore edilmemiş olması da dikkati çekiyor. Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanlığı önceki yıllarda binayı restore ederek, Basra Körfezi Bölge Müzesi olarak hizmete açmayı planladığını açıklasa da şu ana kadar herhangi bir restorasyon işlemi yapılmadı. AA muhabirine Buşehr'de İngilizlere ait izlere dair bilgi veren İranlı Tarih Araştırmacısı Prof. Dr. Abdulaziz Biladi, özellikle 19'uncu yüzyıl ve 20'nci yüzyılın başlarında Buşehr kentinin stratejik konumu nedeniyle birçok ülke nezdinde önemli görüldüğünü vurguladı. O dönemde yabancı ülkelerin Buşehr'e Tahran'dan daha fazla önem verdiğini ve birçok ülkenin kentte konsolosluklar açtığını dile getiren Biladi, İngiliz konsolosluğunun da bunlardan biri olduğunu belirterek, "O dönemde büyük bir imparatorluğa sahip İngilizler, Buşehr'e herkesten çok daha fazla ilgi gösteriyordu." dedi. Biladi, deniz kıyısında bulunan iskelenin de konsolosluk binasına ait olduğunu ifade ederek "O dönemde İngilizler sahilde kendi gemileri için İran'daki hükümetten izin almadan iskele inşa ettiler." ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Biladi, "Birinci Dünya Savaşı'nda bilindiği gibi büyük çatışmalar yaşanmış ve Osmanlı İmparatorluğu maalesef savaştan yenilgiyle çıkmıştı. Bunun sonucunda da Osmanlı'nın elindeki topraklar Britanya İmparatorluğunun eline geçince bölge parçalandı." diye konuştu. Buşehr'de, İran'ın İngiliz işgaline karşı direnişi ve ayrıca Birinci Dünya Savaşı sırasında ölen İngiliz subay ve askerlerin defnedildiği bir mezarlık da yer alıyor. Mezarlığın girişinde ise "İngiliz işgalcilerinin mezarlığı" ifadesinin olduğu bir tabela bulunuyor. İran'da 2000 yılında ulusal anıtlar listesine alınan mezarlık giderek yerleşim alanına dönüşmüş. Mezarlığa ait eski fotoğraflarda mezarların üzerinde günümüzde izine rastlanmayan haç işaretleri olduğu görülse de şu anda mezarlığın bakımsız ve çalılarla kaplı olması moloz parçalarının ve çöplerin atıldığı bir alan haline gelmesi dikkati çekiyor.

İran'dan 2 ülkeye yaptırım kararı

İran, İngiltere ve ABD’den çeşitli isim ve kuruluşlara yaptırım kararı aldı. İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, yaptırım listesine alınan ABD ve İngiliz şirketleri ve kişilerin İsrail'in “terör eylemlerine” destek verdiği belirtilerek, “Bölgedeki terör ve insan hakları ihlalleri ile mücadele kapsamında ABD'li 7 kişi ve 5 silah şirketi yaptırım listesine alındı” denildi. Yaptırım uygulanan şirketler arasında Lockheed Martin, General Dynamics, SkyDaewoo, Chevron ve ABD merkezli Kharon İstihbarat Şirketi yer aldı. İsrail'e destek olan İngiliz şirketleri ve kişilere uygulanacak yaptırımlarda ise, aralarında İngiltere Savunma Bakanı Grant Shapps ve İngiliz Ordusu Stratejik Komutanı James Hackenhall'ın da bulunduğu 8 isim ve Akdeniz'de bulunan Kraliyet Hava Üssü, Kızıldeniz'de konuşlu İngiltere'nin Diamond savaş gemisi ile Rafael Savunma Şirketi, Elbit Systems ve Parker Meggitt şirketi yer aldı.

İran'da 'Fars Körfezi Günü' kutlandı

Basra Körfezi kıyısında yer alan ve ülkenin güneyindeki Buşehr kenti açıklarında donanmaya ait bir gemide düzenlenen etkinliğe askeri ve sivil yetkililerin yanı sıra davetliler ve gazeteciler katıldı. Etkinlik kapsamında İran savaş gemileri ile silahlarla teçhiz edilmiş sürat tekneleri Basra Körfezi'nde manevralar yaptı. Programda konuşan Buşehr Valisi Ahmed Muhammedizade, bugünün İran tarihinde yerinin önemli olduğunu belirterek, "10 Ordibeheşt (29 Nisan), yaklaşık 400 yıl önce işgalci Portekizlilerin 117 yıllık baskıcı yönetimlerinin ardından ülkenin güney topraklarından tarihi kaçışını ve yenilgisini hatırlatan bir gündür." dedi. İran ile Arap Yarımadası arasında güneydeki Umman Denizi'ne uzanan Basra Körfezi, yaklaşık 240 bin kilometrekarelik bir alanı kapsamasıyla Meksika Körfezi ve Hudson Körfezi'nden sonra dünyanın üçüncü büyük körfezi sayılıyor. Türkiye'de genellikle "Basra Körfezi" olarak anılan bölgeyi İran, "Fars Körfezi"; Arap ülkeleri ise "Arap Körfezi" olarak adlandırıyor. Bölgenin en eski tarihsel adının "Fars Körfezi" olduğunun belgelerle sabit olduğunu savunan Tahran yönetimi, bu bölgeye "Arap Körfezi" denilmesine karşı çıkıyor.

İran'da SİHA saldırısı: 2 ölü

İran medyası ülkenin güneydoğusundaki Sistan ve Belucistan eyaletine bağlı Zahidan kentinin Şuru bölgesinde, bir aracın güvenlik güçleri tarafından silahlı insansız hava aracı (SİHA) ile hedef alındığını duyurdu. Saldırıda, terörist oldukları belirtilen araçtaki 2 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Öldürülen iki kişinin kimliğine veya hangi terör örgütüne bağlı olduklarına dair ise bilgi paylaşılmadı. Sistan ve Belucistan eyaletinde son yıllarda Ceyşul Adl terör örgütünün eylemlerinde artış yaşanıyor. Örgüt, güvenlik güçlerine ait karargahlar ve polis karakollarına yönelik silahlı ve bombalı eylemler gerçekleştiriyor.

İran’a daha fazla yaptırım kararına onay

İran’ın İsrail’e yönelik 13 Nisan’da düzenlediği füzeli ve insansız hava araçlı (İHA) saldırısı dünya gündemini meşgul etmeye devam ediyor. Avrupa Parlamentosu (AP) bugün İran’ın gerçekleştirdiği saldırıyı kınayarak, daha faza yaptırım uygulanmasını içeren bir kararı oyladı. Parlamentoda bugün yapılan oylamada, karar 20 üyeye karşı 357 üyenin lehte oyuyla kabul edilirken, 58 üye de çekimser kaldı. Oylamanın ardından AP tarafından karara ilişkin yapılan açıklamada, “İran’ın 13 ve 14 Nisan tarihlerinde gerçekleştirdiği saldırıları kınayan Parlamento, bölgesel güvenliği tehdit eden bu saldırılardan duyduğu ciddi endişeyi dile getirir. İsrail ve vatandaşlarının güvenliğine tam desteklerini yineleyen üyeler, İran saldırısı öncesinde ve sırasında İran’ın Lübnan’daki vekillleri Hizbullah ve Yemen’deki Husi isyancılar tarafından Galon Tepeleri ve İsrail topraklarına eş zamanlı olarak gerçekleştirilen roket atışlarını kınadı” denildi. Ayrıca 1 Nisan’da Suriye’nin başkenti Şam’daki İran konsolosluğuna düzenlenen ve İsrail’e atfedilen saldırıdan dolayı üzüntü duyulduğu belirtilen açıklamada, “Karar, uluslararası hukuk çerçevesinde her durumda saygı gösterilmesi gereken diplomatik ve konsolosluk binalarının dokunulmazlığı ilkesinin önemini hatırlatır” ifadeleri kullanıldı. İRAN DEVRİM MUHAFIZLARI’NIN TERÖR ÖRGÜTÜ LİSTESİNE DAHİL EDİLMESİ ÇAĞRISI Bölgedeki gerilimin düşürülmesi çağrısında bulunulan açıklamada, “Parlamento, İran rejiminin ve devlet dışı aktörlerden oluşan ağının Orta Doğu’da oynadığı istikrarsızlaştırıcı rolden duyduğu derin endişeyi ifade eder. AP üyeleri, AB’nin İran’a yönelik mevcut yaptırım planını bu ülkenin Rusya’ya ve daha geniş anlamda Orta Doğu’ya İHA ve füzeler tedarik etmesi ve üretmesine yönelik yaptırımlar da dahil olmak üzere genişletme kararını memnuniyetle karşılar. Bu yaptırımların acilen uygulanmasını talep eden üyeler, daha fazla kişi ve kuruluşun hedef alınması çağrısında bulunuyor” ifadeleri yer aldı. Karar açıklamasında, İran Devrim Muhafızları’nın AB terör örgütleri listesine dahil edilmesi yönündeki çağrılar tekrarlanırken, İran nükleer anlaşması olarak bilinen Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) çerçevesindeki yükümlülüklere uyulması çağrısında bulunuldu. Yemen açıklarında İran tarafından el konulan gemideki mürettebatın da serbest bırakılması ve güvenli bir şekilde geri dönmelerinin sağlanması istendi.

Kuzey Kore'den İran'a resmi ziyaret

İran resmi haber ajansı, Kuzey Kore'nin Dış Ekonomik İlişkiler Bakanı Yun Jung Ho liderliğindeki Kuzey Kore heyetinin İran'da olduklarını duyurdu. Kuzey Kore heyetinin Tahran'da gerçekleştireceği ziyaretin detaylarına ilişkin açıklama yapılmadı. Bölgede İran ile İsrail arasında artan askeri gerilim sonrası Kuzey Kore'den İran'a heyet gönderilmesi dikkat çekti. Kuzey Kore son olarak Ağustos 2019’da İran'a üst düzey bir heyet göndermişti. İran basınında ziyarete ilişkin yapılan değerlendirmede iki ülke arasında yoğun ekonomik ilişkiler olmadığı ancak nükleer programları nedeniyle Kuzey Kore ve İran'a uygulanan yaptırımların iki ülkeyi yakınlaştırdığı vurguladı. Ukrayna’daki savaşta Rusya'yı destekleyen birkaç ülkeden biri olan Kuzey ve İran, Rusya'ya askeri teçhizat sevkiyatı yapmakla suçlanıyor.

9 yıl aradan sonra İran'dan umre seferleri yeniden başladı

İran’ın başkenti Tahran'da haftalık basın toplantısı düzenleyen Kenani, gündemi değerlendirdi. Kenani, Riyad'la yürütülen siyasi ve teknik görüşmelerin ardından sorunların çözüldüğünü ve 9 yıl aradan sonra İran'dan ilk defa umre için Suudi Arabistan'a seferlerin başladığını ifade etti. İki ülkenin ilgili kurumlarının iletişim halinde olduğunu dile getiren Kenani, bugün itibarıyla umre seferlerinin başladığını ve İranlıların ilk seferini gerçekleştirdiğini kaydetti. "İRAN, SAVAŞ ARAYIŞINDA DEĞİL" İran ile İsrail arasında son zamanlarda artan gerginliğe de değinen Kenani, ülkesinin savaş arayışında olmadığını, İsrail'e yönelik saldırının belirli bir amaç doğrultusunda İran'ın Şam'daki konsolosluk binasına düzenlenen saldırıya karşılık olarak gerçekleştirildiğini ve ülkedeki askeri ve istihbarat merkezinin bulunduğu 2 noktanın hedef alındığını söyledi. Bölgedeki istikrarsızlığın temel sebebinin İsrail olduğunu söyleyen Kenani, İsrail'in "bazı ülkelerin desteğiyle 75 yıldır Filistin'de insanlık suçları işleyerek işgali sürdürdüğünü" ifade etti. Kenani, İsrail saldırısı olduğu iddia edilen İsfahan'daki patlamalara ilişkin ise "Kanaatimizce, yaşanan olay pratikte önemsiz bir olay olup, askeri ve operasyonel hiçbir değeri yoktur. Siyonist gaspçı rejim bu eylemin sorumluluğunu üstlenmemiştir." dedi. Söz konusu olayda küçük hava araçlarının kullanıldığını söyleyen Kenani, bu araçların İran silahlı kuvvetlerince "vurularak imha edildiğini ve düşmanın bu operasyondan hiçbir şey elde edemediğini" dile getirdi.

İran Dışişleri'nden İsrail açıklaması!

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, New York’ta CNN International’de Erin Burnett’e röportaj verdi. Abdullahiyan, “İsrail rejiminin yeniden maceraya soyunması ve İran'ın çıkarlarına karşı eylemlerde bulunması halinde bir sonraki yanıtımız hızlı ve en üst düzeyde olacaktır" dedi. İsrail’in “bir önceki hatayı” tekrarlamamasını umduklarını söyleyen Abdullahiyan, “Eğer İsrail rejimi aynı hatayı tekrarlarsa yanıtımız sert ve nihai olacak” ifadelerini kullandı. İranlı Bakan, uyarının Tahran'daki İsviçre Büyükelçiliği aracılığıyla Beyaz Saray'a iletildiğini kaydederek, “Batı Asya’da tansiyonu yükseltmek ya da krize neden olmak amacında değiliz” dedi. “Olabilecek bir saldırıya yanıtın detayları silahlı kuvvetlerimiz tarafından tasarlandı” diyen Bakan Abdullahiyan, herhangi bir İsrail eyleminin ABD tarafından durdurulacağını ve Beyaz Saray’ın “macera arayışındaki İsrail’e izin vermeyeceğini” umduklarını söyledi. Abdullahiyan, “İran’ın İsrail’e geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği saldırıdaki amacı uyarmak, eşit eylemde bulunmak ve karşılık verecek araçlara sahip olduğumuzun bilinmesini sağlamaktı” dedi. İran tarafından en az 300 füze ve dron fırlatıldığını aktaran İranlı Bakan, bunun "asgari çerçevede kaldığını" ve İsrail'in Şam'daki İran konsolosluğuna yönelik saldırısına karşılık olarak "meşru savunma" eylemi olduğunu söyledi. Abdullahiyan, “Karşılıklı operasyonlarımız asgari düzeyde gerçekleştirildi. Çünkü birden fazla noktayı vurmayı hedeflemiyorduk” açıklamasını yaptı.

Musk'ın İsrail-İran yorumu

İsrail'in İran'a gerçekleştirdiği saldırının yankıları sürüyor. SpaceX’in CEO'su Elon Musk, İsrail'in saldırısına yönelik sosyal medya platformu X üzerinden paylaşım yaptı. Musk paylaşımında, "Roketleri birbirimize değil, yıldızlara göndermeliyiz" ifadelerini kullandı.