Etna Yanardağı İtalya'nın Güneyinde Kül ve Lav Fırtınası Estirdi!

İtalya'nın güneyindeki aktif yanardağlardan Etna, yeniden faaliyete geçerek kül ve lav püskürttü.Etna'nın püskürttüğü küller sebebiyle Zafferana gibi yanardağ çevresindeki yerleşim yerlerinde de pek çok cadde ve aracın üstünün küllerle kaplandığı bildirildi. Peki, yanardağ patlaması neden olur?

Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın (Dünya'nın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar) yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.

VOLKANİK PATLAMALAR NEDEN MEYDANA GELİR?

Manto yerkabuğunun hemen altında bulunur ve Dünya hacminin yaklaşık %84'ünü oluşturur. Mantonun derinliklerine doğru ilerledikçe dış çekirdek sınırındaki sıcaklığın artarak yaklaşık 4000°C'ye ulaştığı tahmin edilmektedir.

Mantonun bileşiminin, özellikle de mantonun alt katmanının belirlenmesi, yer bilimleri araştırmalarındaki önemli zorluklardan biri olmasına rağmen, mevcut araştırmalar, mantonun esas olarak silikon ve magnezyum gibi elementlerden oluşan kayalardan oluştuğunu göstermektedir.

Mantoda demir ve oksijenin yanı sıra çözünmüş gazlar ve su buharı bulunur.

SICAKLIK 6000° OLUYOR

Dünyanın merkezindeki yüksek sıcaklıklar konveksiyon akımlarına neden olur. Sıcaklığı yaklaşık 6000°C olan merkeze yakın alan ısının etkisiyle yüzeye doğru hareket ederken, yüzeye yakın bölge merkeze doğru çöker.

Tektonik hareket, konveksiyon akımları nedeniyle kabuktaki plakaların hareket etmesiyle meydana gelir. Bu plakaların hareketi sonucu yer kabuğunda çatlaklar oluşur.

Dünya mantosunun yüzeye yakın kısmındaki kayalar (yaklaşık 100-200 kilometre derinlikte) yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle eriyebilir. Erimiş kaya (magma adı verilir) çevredeki katı kayadan daha az yoğun olduğundan magma bu çatlaklardan yüzeye çıkar.

Magma çok hareketli ise içindeki çözünmüş gazlar kolaylıkla kaçabilir ve magma yüzeye ulaştığında lav akışı şeklinde hareket eder. Ancak magmanın akışkanlığı düşükse içerideki gazlar kaçamaz ve basıncın artmasıyla magma patlayıp yüzeye çıkar.

MAUNA LOA YANARDAĞI

Mauna Loa, kalkan volkanı diye bilinen türlerden. Defalarca yaşanan sıvı lav akışları sonucu oluşan bu tür yanardağların eteğiyle zirvesi arasındaki eğim düşük oluyor. Bu kategorideki yanardağların yüzeye yayılmış hali bir kalkanı andırıyor. Kalkan volkanlara Türkiye'den de Karacadağ'ı örnek gösterebiliriz.

Diğer yandan bir de kompozit ya da tabakalı volkan olarak kategorize edilen yanardağlar da var. Japonya'daki Fuji Dağı veya ülkemizden Ağrı ile Nemrut dağları birer kompozit volkan örneği. Bunlar daha klasik volkan tipindeki dağlar. Lavların, volkanik küllerin ve korların yıllar boyunca üst üste birikmesiyle oluşan bu dağların yamaçları sarp ve yüksek oluyor.