İznik’te Hristiyanlığın ilk izleri… 19 yıl önce ortaya çıkarıldı

İznik, aynı zamanda 325 yılında Birinci Konsil’e ev sahipliği yapmış ve bu dini toplantı, şehrin tarihini derinden etkilemişti.

Günümüzde tiyatronun duvarlarında bulunan ve restorasyonu yapılan "Meryem ve Çocuk İsa" freski, Hristiyanlık tarihi açısından büyük bir öneme sahip. Bu fresk, kucağında İsa’yı tutan Meryem figürünün tasvir edildiği en eski örneklerden biri olarak dikkat çekiyor.

İznik Roma tiyatrosu, 111 yılında İmparator Trajan döneminde inşa edilmeye başlanmış ve 2. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar farklı işlevlerle kullanılmış. Tiyatro, özgün yapısı ve mimarisiyle Anadolu’daki tek örnek olma özelliği taşıyor.

103 metre genişliğinde, 80 metre uzunluğunda ve tonoz mimarisiyle inşa edilmiş olan tiyatro, dönemin en büyük ve gösterişli yapılarından biri olarak tasarlandı.

Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç, tiyatronun 3 katlı ve 24 metre yüksekliğinde, 10 bin kişilik kapasiteye sahip olduğunu belirterek, yapının görkemli bir şekilde inşa edildiğini ifade etti.

Tiyatronun tarihi, sadece Roma dönemiyle sınırlı kalmayıp, daha sonra özellikle 4. ile 6. yüzyıllar arasında dini bir kullanım evresine girmiştir.

Bu dönemde tiyatro, gladyatör dövüşleri ve diğer eğlencelerin ötesinde dini ayinlerin yapıldığı bir mekân haline gelmiştir.

Prof. Dr. Meriç, tiyatronun duvarlarında yer alan haç freskleri, girlandlar ve Hristiyanlık sembollerinin, yapının dini işlevinin bir kanıtı olduğunu belirtti.

Ayrıca 2005 yılında Bedri Yalman tarafından tespit edilen "Meryem ve İsa" freski, bu dönemde korunamadığı için kapatılmıştı.

Ancak 2016 yılından itibaren başlatılan kazı ve restorasyon çalışmalarıyla bu fresk tekrar ortaya çıkarıldı. Restorasyon sürecinde freskin bazı bölümleri temizlenmiş ve sağlamlaştırılmıştır.

Meryem ve İsa freski, kucağında İsa’yı tutan Meryem’in yer aldığı bir figürle tasvir ediliyor ve bu fresk, Anadolu’daki en erken örneklerden biri olarak büyük bir öneme sahip.

Freskin yanı sıra, başka bir freskte de İsa, Meryem’in sol tarafında oturur şekilde boynunu ona doğru eğmiş bir pozisyonda yer alıyor.

Prof. Dr. Meriç, freskin Hristiyan sanatındaki erken dönem eserlerinden biri olarak çok önemli olduğunu vurguladı ve restorasyonun titizlikle yapıldığını belirtti.

Tiyatronun açılışından sonra İznik, hem kültür hem de turizm açısından büyük bir cazibe merkezi haline geldi. 2024 yılı itibarıyla tiyatronun yeniden ziyarete açılmasının ardından, ziyaretçi sayısı hızla artmış ve 8 ayda 50 bini aşmıştır.

Tiyatronun tarihi ve dini önemiyle birlikte, yapılan restorasyon çalışmaları ve kazılar, İznik’i önemli bir turistik nokta haline getirmiştir.

Tiyatronun ana yapıları tamamlanmış olsa da, dış alanlarda kazı ve restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Prof. Dr. Meriç, bu çalışmaların 1-2 yıl içinde tamamlanmasını ve tiyatronun tamamının ziyarete açılmasını beklediklerini belirtti.

Tiyatronun Roma İmparatoru Hadrianus döneminde yapılan sahne binası ve sütunlu galeriler, Anadolu’daki tek örnek olarak dikkat çekiyor. Restorasyon sürecinde bu sütunlu galeriler ve diğer yapısal öğeler, eski ihtişamına kavuşturuluyor.

2 katlı ve taşınan bir yapıda olan bu sütunlu galeriler, tiyatronun gösterişli yapısının bir parçasıydı ve restorasyonları sürecinde oldukça özenli bir çalışma yapılmaktadır. Ayrıca tiyatronun çeşitli dönemlerde farklı işlevler üstlendiği de keşfedilmiştir.

Örneğin, 8. yüzyılda Arap akınları nedeniyle surların güçlendirilmesi gerektiğinde, tiyatrodan taş blokların alındığı biliniyor.

9. yüzyılda ise burada seramik işlikleri kurulmuş ve 15. ile 17. yüzyıllarda bu alan, yoğun bir şekilde kullanılmıştır.

İznik Roma tiyatrosu, tüm bu evrelerle birlikte, İznik’in tarihini ve kültürel mirasını adeta bir zaman tüneli gibi gözler önüne seriyor.

Prof. Dr. Meriç, kazı ve restorasyon çalışmalarının Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Geleceğe Miras Projesi kapsamında hız kazandığını ve bu çalışmaların bölgenin kültürel mirasının korunmasına önemli katkılar sağladığını belirtti.

Ayrıca, ilerleyen yıllarda tiyatronun tamamlanacak restorasyonuyla birlikte, ziyaretçilerin Roma İmparatorluğu’ndan Osmanlı İmparatorluğu’na kadar uzanan geniş bir tarihsel süreci keşfetmesi sağlanacak.

Sonuç olarak, İznik Roma tiyatrosu, sadece bir antik tiyatro olmanın ötesinde, farklı tarihsel ve kültürel katmanlarıyla İznik’in zengin geçmişini anlamak için önemli bir kaynak sunmaktadır.

Tiyatronun tarihi, mimarisi, freskleri ve kazılarla ortaya çıkan eserleri, hem arkeologlar hem de ziyaretçiler için büyük bir değer taşıyor.