Bursa’nın unutulan zatı: Mevlânâ İyas Hazretleri

Bursa, tarih boyunca pek çok büyük âlim ve evliyaya ev sahipliği yapmış ancak zamanla bu manevi şahsiyetlerin bazıları unutulmuştur. Osmanlı'nın ilk başkenti olan bu kadim şehirde iz bırakmış önemli isimlerden biri de Mevlânâ İyas Hazretleri'dir. Fatih Sultan Mehmed'in ilk hocalarından olan Mevlânâ İyas, Osmanlı ilim ve tasavvuf geleneğinde önemli bir yere sahip olmasına rağmen günümüzde pek az kişi tarafından bilinmektedir.

Osmangazi ilçesine bağlı Pınarbaşı Mahallesi’nde dar bir sokakta, evlerin arasında adeta gizlenmiş olan Mevlânâ İyas Hazretleri’nin kabri, onu anmak isteyenler için zor bulunur bir noktada yer alıyor. Manevi mirası büyük olmasına rağmen, günümüzde adı pek anılmayan bu büyük âlim, Bursa’nın unutulan zatlarından biri haline gelmiş.

İLMİ VE İRFANIYLA DÖNEMİN ÖNEMLİ İSMİ HALİNE GELMİŞ

Küçük yaşlardan itibaren ilme olan merakıyla dikkat çeken Mevlânâ İyas, Bursa’nın önemli âlimlerinden Hoca Zâde Muslihuddin Bursaî ile birlikte eğitim almış, Sultan II. Murad tarafından Şehzade Mehmed’in (Fatih Sultan Mehmed) hocalığına atanmıştır.

Medrese eğitimini tamamladıktan sonra tasavvuf yoluna yönelen Mevlânâ İyas, büyük mutasavvıflardan Arif-i Billâh Taceddin İbrahim Karamanî’nin sohbetlerinde bulunarak manevi mertebelere yükselmiştir. İlmi ve irfanıyla dönemin en büyük âlimleri arasına giren Mevlânâ İyas, pek çok öğrenci yetiştirmiş, mal varlığını ihtiyaç sahiplerine dağıtarak örnek bir hayat sürmüştür.

ARAFAT’TA GÖRÜLEN KUTBU ZAMAN

Sultan Bayezid-i Veli ve Yavuz Sultan Selim döneminin büyük evliyalarından Seyyid-i Velâyet Hazretleri, Mevlânâ İyas’ın manevi derecesine dair önemli bir hatırasını anlatır:

“Hocam Şeyh Ahmed ile birlikte hacca gittik. (Şeyh Ahmed, Zeyniler’de türbesi bulunan Abdüllatif Kudsi Hazretleri’nin halifesiydi.) Arafat’a doğru yaklaşırken hocam bana, ‘Arafat’ta namazda imamın sağında duran zamanın kutbudur, dikkat et, onu tanıyabilecek misin?’ dedi. Biraz sonra Arafat’a vardık. Namaz vakti gelince en yakın yerde saf tuttuk. Gördüm ki, imamın sağında kıyam halinde duran zat, bizim Bursa’da bıraktığımız Mevlânâ İyas’tan başkası değildi.”

Hac görevini tamamlayıp Bursa’ya döndüklerinde, dostları Seyyid-i Velâyet Hazretleri’ne “Arafat’ta Kutbu Zaman’ı gördün mü? Onun kim olduğunu anlayabildin mi?” diye sorar. O da “Evet, gördüm. Mevlânâ İyas idi.” cevabını verir.

ÖLÜMDEN DÖNÜŞ VE VASİYET

Bu olaydan kısa bir süre sonra Seyyid-i Velâyet Hazretleri ağır bir hastalığa yakalanır ve ölümün yaklaştığını hisseder. Ancak sabaha karşı aniden iyileşir. Ertesi gün Şeyh Ahmed ile birlikte Mevlânâ İyas’ı ziyaret ederler.

Mevlânâ İyas, Seyyid-i Velâyet’e dikkatlice bakar ve Şeyh Ahmed’e, “Bu kimdir?” diye sorar. Şeyh Ahmed, “Evladımız makamında bir dostumuzdur.” cevabını verir.

Bunun üzerine Mevlânâ İyas, büyük bir sırrı açıklamak zorunda kaldığını hisseder ve şöyle der: “Bu gece Allah Teâlâ’ya bunun vefatı için üç defa yalvardım. Fakat Resûlullah’ın (s.a.v.) ruhaniyeti şefaat edince ölümden kurtuldu. O anda anladım ki, bu zat gerçekten Resûlullah’ın (s.a.v.) soyundandır.”

Ancak Mevlânâ İyas, bu tür manevi sırların yayılmasının tehlikeli olabileceğini de belirtmiş ve Seyyid-i Velâyet’e bu konuda dikkatli olmasını öğütlemiştir.

Hicri 911 yılında vefat eden Mevlânâ İyas Hazretleri, Bursa Zindan Kapı Mezarlığı’na defnedilmiştir. Ancak zamanla kabri ve manevi mirası unutulmaya yüz tutmuş, günümüzde ise Pınarbaşı Mahallesi’ndeki dar sokaklarda kaybolan bir hatıra haline gelmiştir. Bursa’nın derin tarihine iz bırakan bu büyük âlim, bugün sadece onu bilen ve hatırlayan az sayıda kişi tarafından anılmaktadır.