Bu tavuk çok özel

Bilal KAYAALTI

Trabzon Gugullusu tepeli tavuğunun cinsini korumak için gönüllü olarak çalışma yürüten Murat Topal, bu hayvanın ırkının ortadan kaybolmak üzere olduğunu Fizan ve Rusyan Orlof gibi cins tavuklarla karışmasından dolayı farklı bir çalışma yürüttüklerini belirtti. Ülkesinin tüm değerlerini ortaya çıkarmak için çaba gösteren idealist insan Topal, şimdilerde Trabzon Gugullusu'nu AB yetkililerine tescillettirmek için çalışmalar yürüttüklerini söyledi.

'ÜÇ NESLİ DE BULDUK'

Türkiye'de birçok hayvan cinsinin ırkının karıştığına dikkat çeken Murat Topal, Bursa Hayat'a çok özel açıklamalarda bulundu. Trabzon'un yaylalarını, tüm köylerini uzun süren bir çalışma sonrasında taradıklarını dile getiren Topal, "Trabzon Gugullusu'nu" AB'ye tescillettireceklerini belirterek, "Bu ırkın kayıt altına alınması için akademisyenlerle birlikte çalışmalar yürütüyoruz. Bu çok özel kanatlının ırkı Fizan tavuğu Rusyan Orlof gibi cinslerle kırılmış. AB'li yetkililer bizden üç nesil Trabzon Gugullusu istediler. Bizde uzun süren bir çalışma sonucu bu tavuğu köyleri, yayları gezerek bulduk. 100 yıllık bir geçmişi elde ettik. Şimdi, bu tavuklara gözümüz gibi bakıyoruz. Adeta pamuklara sarıyoruz. Yumurtalarını bile koruma altına aldık. Bazen kümeste yatıyoruz. Gugullu tavuklarıyla arkadaş olduk" diye konuştu.

ŞAPKALI TAVUK

Her türlü hayvancılığın bilinçli yapılması gerektiğini dile getiren Murat Topal, idealist insanların teşvik edilmesi gerektiğini belirterek şöyle konuştu: "Memleketimizin yerli ırklarından olan Trabzon yerli Gugullusu soyu tehlikede olan, orjinali kaybolmaya yüz tutan, en başta Trabzonlular sonra hepimiz tarafından sahip çıkması gereken nadide bir tavuk çeşidi. Önce kuş gribi sonra yurtdışından getirilen tavuklar sebebiyle yerli ırklarımız ciddi şekilde itlafa uğradı-gözden düştü-elden kayboldu. Bir de bilinçsiz yetiştiriciliği buna eklersek, bu hayvanın ırkı yok oldu.  Aslında Trabzon Gugullusu sadece Trabzon'a has değil öz be öz eski yerli Türk ırkıdır, hala orta Asya'da beslenmektedir. Gugul eski Türkçe tomurcuk anlamında kullanılırdı, yine orta Asya'da kekil kelimesi kullanılıyor saçın ön kısmı ve şapka anlamında (Trabzon'da da olduğu gibi). Bunlardan anlaşılan Gugullu tavuk ifadesi tomurcuk kafalı, şapkalı tavuk anlamına gelmektedir. Orta Asya'da bunlardan var ve mesela Azerbaycan'da bunlara kekilli tavuk-kekilli horoz deniliyor. Bu hayvanların ağırlığı 2 ila 2,5 kg arası; horozları 3 ila 3,5 kilo arasıdır. Yumurta verimi(öz olanlarda) yıllık 200 civarı, eti lezzetli çok farklı renk çeşitleri olan bir cinstir. Şunu açıkça ifade etmek istiyorum. Hayvancılığı bilinçli yapmak zorundayız. Aynı zamanda da idealist insanların morali yüksek tutulmalı, desteklenmeli" şeklinde açıklamalar yaptı.

YERLİ CİNS

 Trabzon Gugullusu'nun olağan üstü bir güzelliğe sahip olduğunu kaydeden Topal, "Bu tavuk cinsinin orijinallerinde asla ve asla sakal, yanak ve paça olmaz. Civcivlerinde bunlardan çıkan tavuk elden çıkarılır. Bu hayvanı besleyen yaşı ilerlemiş insanlarla konuştuk. Orta Asya'da orjinallerini besleyenler bu bilgileri teyit etmektedir.  O yüzden her Gugullu tavuk "tepesinde tüy olan tavuk" yerli Gugullu değildir. Nasıl ki hiçbir cins için, dünyanın hiçbir yerinde ve hiçbir tavuk yarışmasında-festivalinde tek bir özellik üzerinden cinsin kalitesi belirlenmiyorsa, aynı şekilde Trabzon Gugullusu için de tek özelliğe bakılmaz. Gugulun büyüklüğüne, şekline, tavuğun kalıbına, vücut yapısına, yumurta verimine, yumurta rengine dahi bakılır. Yani Gugulu büyük diye, bir tavuk Trabzon Gugullusu olmaz. Bizler farklı türler ortaya çıkarmak için elbette çaba sarf edebiliriz ama bu çalışmalarımız sonunda çıkan tavuğa Trabzon Yerli Gugullu diyemeyiz, o başka bir cinstir. Söz gelimi beyaz ligorin ile o renge yakın bir Gugullu horozu veya Pado Fizanla çalışırsanız Gugullu güzel beyaz renkli tepeli bir cins ortaya çıkarabilirsiniz ama bu asla yerli Gugullu olmaz ve ehli bunu anlar" dedi.

GUGULLU BİR AŞKTIR

Yerli ırkın desteklenin titizlikle korunması gerektiğini söyleyen Topal, "Gugullu tavuklar Trabzon'un en eski yerli ırkıdır. Orta Asya'da da atalarımızca beslendiği hatta şu anda da oralarda besleyenler olduğu bilinmektedir. Ancak bazen daha irileri de çıkabilmektedir. Hastalıklara karşı dayanıklıdırlar (Pleymut besledik kesinlikle ondan daha dayanıklılar örneğin). Aslında bunlar köy tavuklarıdırlar. Atalarımız hem gösterişli hem yumurtacı hem eti lezzetli bir ırk beslemişler, yani ne ararsanız bunlarda var, Avrupa'dan tavuk getirmektense yerli ırklarımızı keşfedip gün yüzüne çıkarmalıyız diye düşünüyorum. Biz onlara bunları tanıtıp satmalıyız. Bu ırkın yumurta verimi de yıllık 200 ün altına düşmez ve bunu bakımsız köy ortamında vermektedir. Gugullular kesinlikle Fizan kırması falan değillerdir, 85 yaşında besleyiciler vardır ve eskiden beri bilinmektedir. Ancak günümüzde birkaç meraklı kişi bu ırkı devam ettirmektedir. Biz iki arkadaş da buna gönül verenlerdeniz. Bu ırkın hemen her rengi bulunmaktadır. Ama en zor bulunanları Beyaz, siyah ve karyağdılı olanlardır" şeklinde bilgiler verdi.

'KÜMESLERİN ÇOĞALMASI GEREKİYOR'

Gugullu tavukların çok özel olduğunu anımsatan Murat Topal, son olarak şunları söyledi: "Trabzon yerli Gugullusu'na ismini veren gugul, yani tavuğun kafasının üstünde olan tüylerin özelliklerini sıralayan Topal, "Evvela Trabzon yerli Gugullu'larının kafasında et bulunup bulunmaması çok önemli bir husus. Bazı yetiştiriciler eski Gugullular'da kafasında tas-et bulunmadığını bunun Fizanlarla kırıldıktan sonra ortaya çıktığını söylemektedir. Trabzon'a Fizanların girişi benim tespit edebildiğim kadarıyla en eski 2003 yılına kadar gitmektedir.Trabzon'da 60 ve 85 yaşlarındaki iki eski yetiştirici kesinlikle eski tavukların(30-40 yıl öncesi) bir kısmında tas olduğunu net olarak ifade etmişlerdir. Orta Asya'daki eski yetiştiricilerde kafada et olduğunu söylemektedirler. Eskiden tavuk ve horozun Gugulu'nun olduğu kümesler çok azdı. Bunlar diğer köy tavuklarıyla çoğunlukla karışık olarak bulunurdu. Gugullu tavuk Gugulsuzla eşlenince Gugul zayıflayıp tas kayboluyordu ve 10 tavuktan ancak 2-3 tanesi Gugullu çıkıyordu. O yüzden bazı eski yetiştiriciler Trabzon Gugullu'sunda tas olmaz demektedirler ama doğrusu bunlarda tas-et olması gerektiğidir" diye konuştu.