Anadolu'yu Türk toprağı yapan kadın: Hayme Ana

Nagihan ER /Afra AKBALIK

Türk tarihinde sayısız kahraman vardır. Bunların bir kısmı halen daha bilinirken, bir kısmı da unutulsa da tarihin gerçekliğinde yerini almıştır. Türk tarihinde önemli bir yer edinen ve halen daha yaptıklarıyla gelecek nesle örnek olan bir kadın vardır. Bu kişi Hayme Ana'dır. Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin ninesi ve Ertuğrul Gazi'nin annesi Hayme Ana, Türklerin Anadolu'yu yurt edinmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Ayrıca, Hayme Ana Cihan İmparatorluğu'nun temelinde izlerinde olan önemli bir bilgedir.

SÜLEYMAN ŞAH'IN EŞİ

Süleyman Şah'ın eşi olan Hayme Ana vefatı üzerine Kütahya'nın Domaniç İlçesi'ne bağlı Çarşamba Mahallesi'nde her yıl çadır kurduğu bir tepenin üzerine oğlu tarafından defnettirilmiştir. Osmanlı Padişahı Sultan 2. Abdülhamid, 1892'de büyük ninesi Hayme Ana'nın kabrinin üzerine bugünkü türbeyi yaptırmıştır. Bu türbe Kütahya'ya gidildiğinde görülmesi gereken en önemli yerlerden biridir. Türbesinin yanında yer alan, o zamanlardan kalan eşyaların sergilendiği ve tarihin yaşatıldığı bir müze bulunmaktadır. Müzede yer alan elbiselerin motifleri, tespihler, çanak-çömlekler ve bunun gibi döneme ait eşyalarla, Osmanlı'nın ilk zamanlarına dair bilgilerin birleşmesi, tarihi anlamak ve hissetmek açısından daha çok yardımcı olabiliyor.

ANMA PROGRAMLARI

Hayme Ana, her yıl eylül ayının ilk hafta sonunda, Hayme Ana'yı Anma ve Göç Şenlikleri adı altında düzenlenen bir festivalle anılmaktadır. Çarşamba Köyü'nde düzenlenen bu festivalde, çeşitli etkinlikler yapılmaktadır.

HAYME ANA KİMDİR

Bir Yörük kadını olan Hayme Hatun'un doğum ve ölüm tarihleri ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Hayme Ana'nın defin yeri, Domaniç / Çarşamba köyü kabul edilmektedir. Kocası Süleyman Şah'ın Fırat Nehri'ni geçerken boğularak ölmesi üzerine Kayı Boyu'nun başına geçen Hayme Ana, Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad'ın yer göstermesiyle önce Ankara Karacadağ, ardından da Domaniç ve Söğüt'e yerleşmiştir. Eşinin boğulmasının ardından bir grup bu yolculuğun uğursuz olduğunu ve geri dönmeleri gerektiğini söylemiştir. Fakat Hayme Ana, acısını içine gömüp doğru olanı yaparak boyunu Anadolu'nun batısına göçe yöneltmiştir. Bu tutumu Anadolu'nun Türk yurdu olmasında önemli bir mihenk taşı olarak kabul edilir. Hayme Ana'nın bu süreçte devlete çok büyük katkıları bulunduğundan dolayı, "Devlet Ana" şeklinde de anılmaktadır.

OĞLU ERTUĞRUL GAZİ'YE ÖĞÜDÜ

Oğul,

Anayurttan ayrılalı yıllar geçti. Deli rüzgarlar önünde oradan oraya savrulduk. Beylik otağını kurduğumuz şu yaylalar artık son durağımız, son konağımız olsun.

Oğuz'un yurtlarına diktiğimiz ağaçların kökleri kara yerin derinliklerine, dalları gökyüzünün yüceliklerine uzansın.

Ak-boz atlara binip yağı üstüne yel gibi vardıkta Kadir Tanrı gözü pek yiğitlerimizi korusun.

Göğsü kaba yerli kara dağlar gibi duran erlerimiz ile kır çiçekleri gibi saf ve temiz, ak yüzlü, ala gözlü kızlarımız Kutlu Kayı Boyumuza gürbüz evlatlar versinler.

Altın başlı otağlarımız Çarşamba yaylasını bürüsün.

Kayı'nın ve diğer bütün boyların oğullarını Ertuğrul'umla bir tutarım.

Onların hepsini soyumuz için Hakk'ın kutsal birer emaneti bilirim.

Bey Oğul,

Boyundan - soyundan, olsun olmasın insanlara adil davran. Adaletten ayrılma ki, insanların birlik ve dirlik kazansın, yurdunda, obanda herkes güvenle gezsin.

Ululuk isteyen töreden ayrılmasın.

Bu dünya bir oturma yeri değildir. Yapacağın iyi ve doğru işlerle insanların hizmetinde bulunursan güzel övünçler senin olur.

Yüreğinden inancı, ağzından duayı, davranışından erdemi hiç eksik etme. Bir de sabırlı ol Oğul, ekşi koruk sabırla tatlı üzüm olur.

Oğul...

Beylik dermekle, ağalık vermek iledir.

Sofranı ve keseni yoksullara açık tut.