Farabi'ye göre devlet adamının özellikleri

Bir memleketin ömrü, temellerinin sağlamlığı ölçüsünde devam eder. Dolayısıyla sağlam ölçüler üzerine kurulmuş bir devlet, yöneticisinin bu kural ve prensipleri adil ve şeffaf uygulamasıyla, toplum katmanları da birbirlerine sevgi, saygı, hürmet ve merhamet ilişkileriyle kenetlenir. Halkı huzur ve refah içinde bir ömür yaşar.

Asr-ı Saadet'ten sonra (dört büyük İslam halifesi dönemi), Emevî halifelerinden Ömer bin Abdülaziz devrinde, bu kuralların harfiyen uygulanmasıyla, ülkede fakir fukaranın, garip gurebanın kalmadığını ve toplanan zekât ve vergilerin komşu ülkelerdeki fukaralara gönderildiğini tarihler söylüyor. Bu durum kendisinden sonra 25 yıl daha devam etmiştir.

Farabî (870-950), İslam felsefesini metot, terminoloji ve problemler açısından temellendiren ünlü Türk filozofudur.

Farabî bir devlet adamının özelliklerini şöyle sıralar:

1. Hakiki devlet adamı, hizmet ettiği memleketin bünyesini iyi bilmeli, bütün hususiyetiyle tanımalıdır.
2. Zalim olmadığı gibi gafil de olmamalıdır.
3. Devlet hayatının istikrar istediğini bir an unutmamalı, affın, müsamahanın, huşunetin ve mülayimliğin yerini ve zamanını iyi tayin etmelidir.
4. İdare-i maslahatçı olmamalıdır, bunun bir fazilet olduğu zahabından uzak bulunmalıdır.
5. Maddi ve manevi hamleler arasında zaruri bir bağ, paralel bir gidiş olduğunu iyi bilmelidir.
6. Müşavirlerini ve arkadaşlarını çanak yalayıcılardan değil, şahsiyetli ve haysiyetli insanlardan, icabında kendisini ikaz edebilecek kimselerden seçmelidir.
7. İç çekişmelere, kendini ana hedeflerini unutacak kadar kaptırmamalıdır.
8. İyi konuşmasını, düşüncelerini iyi ifade etmesini bilmelidir.
9. Öğrenmeyi, öğretmeyi, gerçeği ve gerçeği sevenleri sevmelidir. Buna mukabil yalan söylemek şöyle dursun, yalan söyleyen yerden nefret etmelidir.
10. Azim ve irade sahibi olup, lüzumlu gördüğü işte inisiyatif sahibi olmalı ve asla küçük ruhluluk göstermemelidir.
11. Nazarında para ve her çeşit maddi menfaatler kıymetsiz olmalı, temiz elli, temiz ahlaklı olduğunu o sahada da ispat etmelidir.
12. Zeki olduğu kadar, hayat ile gerçek şartları birbirine karıştırmamalıdır.

İşin zor olanı, bütün bunların hepsinin birden bir kişide bulunması gerektiğidir. Yukarıdaki kriterlere bakıldığında, bütün dünyada "Devlet Adamı" yokluğu vardır.