Jeton:Bir dönemin hikayesi

Doğum tarihi 90'lı yıllar olan gençlerin -ki şu an en yaşlıları 29'undadır- bulunduğu bir ortamda "Arkadaşlar şu elimdeki jetondur. İçinizde bunu kullanan var mı? Ne işe yaradığını bilen var mı?" diye sorsam hangi cevapları alırım sizce?

Çok az kısmı jeton gördüklerini belki söyleyebileceklerdir. Oysa merhum Özal'ın başbakanlığı dönemiyle başlayan "çağ atlayan Türkiye" düşüncesinin ve merhumun teknolojiyle olan yakın ilişkisinin sonucu olarak Türkiye'ye girmiş olan ankesörlü telefonlar yaklaşık yirmi yıllık bir süre boyunca Türkiye'nin, dünyayla paralel olarak haberleşme alanındaki en görünür gelişmelerinden biriydi.

Jeton, o dönemler için bir metal parçası; ankesörlü telefona attığınızda sizi çevirdiğiniz numarayla belirli bir süre konuşturan bir nesne değildi sadece!

Jeton önemliydi. Onun önemi,olup biteni anlamayanlar ve anlaması kıt olanlarla hafif yollu dalga geçmek için söylenen "jetonu geç düşüyor","jetonu dört köşe" ya da bir konuyu hemen idrak edip anlamayanlar için kullanılan "jeton düşmedi" şeklinde gündelik hayatta sıkça kullanılan veciz ifadelerde yer almasından da kaynaklanmıyordu.

Jeton, sadece var olduğu ve var olmakla, dokunulabilir olmakla, varlığıyla bizatihi bir madde, bir eşya, bir şey olarak hayatımızda yer edindiği için değil, insanın ilgili ve ilişkili olduğu hemen her nesne gibi, sahip olduğu işlevle, taşıdığı anlamla önemliydi.

İşlevleri ve anlamlarıyla hayatımızda var olanlar, hayatımızdan çıktığında işlevleri ve anlamlarıyla çıkarlar

Günümüzde teknolojik gelişmenin ulaştığı noktayı her yönüyle yaşıyoruz.

"İyi ya da kötü değerlendirmesi", "Nereye gidecek bu işin sonu?" sorusu ve daha başka birçok soru ve cevap, bu yazının şimdilik ilgi alanı dışındadır. Ancak her halükârda bir dönemin hikâyesi, bir jetonla anlatılabiliyor ve anlaşılabiliyorsa, bugün hemen her şeyimizle bağımlı hâle gelipmahkûmu olduğumuz teknoloji ürünlerinin yarın hayatımızdan çıkmasıyla hangi işlevlerin, hangi anlamların, hangi yaşanmışlıkların ve hangi mahkumiyetlerin esaretiyle yaşadığımızı daha iyi anlayacağız eğer anlayabilecek bir muhakeme yeteneğimiz kalırsa!..

Jeton,insanın haberleşmek için ona ihtiyaç hissetmesiyle başlayan ilgisine, ilişkisine kadarbir meta, bir nesne olmanın ötesinde bir şey değildi.

Hemen her nesne, insanın ona yüklediği ilişki ve işlevsellikle insan hayatında yer edinir. Kimi bir dönemin hikâyesini oluştururken kimi de miadını doldurup çekip gitmesiyle nostaljik "Âh!"ların konusu olur. Jeton bir dönemin hikâyesi, somut gerçekliğidir.

"Çağ atlayan Türkiye"nin habercisi jeton, bugün yokluğuyla bizi çağdışı yapmıyor. Ancakonun yokluğu bize, o dönemin koşullarından bîhaber olan ve bugün sahip olduklarıyla, şımarıklıkla azgınlık arası savrulup gidenlerin geçmişi anlamada jetonlarının dört köşe olduğunu söylüyor.

Yarın yokluğunu hissedeceğimiz şeyler kim bilir bize neler söyleyecek?..