Down sendromu ve fizyoterapi

Günümüzde bir çocuğun yaşamının ilk yılları, onun gelecekteki gelişiminin anahtarı olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle sorunların çocukluk döneminde giderilmesi, uzun dönemde bireyin hayat kalitesini ve işlevselliğini belirlediği için önem taşımaktadır. Pediatrik fizyoterapi çocuğun mümkün olan en üst fonksiyonel kapasiteye ulaşmasını sağlamak için uygulanır.

GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Down sendromlu çocuklarda merkezi sinir sistemindeki sorunlar dışında motor gelişimi etkileyen iki önemli belirti vardır.

-Düşük kas tonusu (kasların istirahat gerilimleri düşüktür, yumuşak hissedilir.)

-Eklem bağlarındaki gevşeklik (hipermobilite, eklem hareketi normal sınırının ötesine geçer.)

Bu iki özellik genetik olarak belirlenmiştir ve Down sendromlu çocuklarda farklı derecelerde bulunur. Bu durum eklemlerin çevresindeki kaslarda yetersiz kasılmaya neden olur (kontraksiyon azlığı) ve bir güçsüzlük tablosu ortaya çıkar. Yerçekimine karşı hareketleri başlatma ve sürdürme zorluğu vardır. Daha az deney yaparlar ve oturma, emekleme, yürüme gibi gelişim basamaklarına daha geç ulaşırlar.

Görsel, işitsel, dokunsal, vücut hissi gibi duyular duyu organları tarafından alınır ve beyne iletilir. Beyin bu uyaranları alır, işler, yorumlar, organize eder ve vücudun bu uyaranlara uygun cevap vermesini sağlar. Bu süreç duyu bütünlüğü olarak adlandırılır. Düzgün hareket bu sistemin iyi çalışması ile mümkündür. Down sendromlu çocuklarda tüm duyuların alınmasında ve işlenmesinde değişen derecelerde sorunlar vardır.

Down sendromlu çocuklar mutlaka yürürler. Ancak büyük çoğunluk yavaş gelişir, gelişimleri sırasında karakteristik kompanse duruş ve hareketler geliştirirler. Bunlar bu sendroma özgü bir şekilde vücudu kullanma biçimidir. Otururken tonus azlığına bağlı olarak yığılma, geniş bir yüzeyde oturma ve ellerle dayanma, bacakları çok açarak pozisyon değiştirme, ayakta dururken dizlerin aşırı kilitlenmesi, küçük adımlar ile bacakları çok açarak yürüme sıklıkla görülür. Hareketler sınırlıdır, denge ve korunma reaksiyonları zayıftır.

TEDAVİ

Mental reterdasyon görülen hastalık grupları arasında sık rastlanan DS'li çocukların tedavileri ile ilgili son yaklaşımlarda erken tedavi programları ve aktivitelerin normalleştirilmesi üzerinde durulmaktadır.

Tedavi programlarında, temel motor koordinasyonun geliştirilmesi ve hastalığa bağlı olarak çok sık görülen fiziksel problemlerin düzeltilmesine çalışılmaktadır.

Temel lokomotor (hareketle ilgili) gelişim daha sonra algı-motor yeteneklerin gelişmesinde önemli olduğundan, DS'li çocuklarda yürüme gelişimi üzerinde yoğunlaşılmaktadır.

 Fizik Tedavi

Fizik tedavi kişinin hareket etme şeklini geliştirmeyi amaçlar. Genellikle Down sendromlu kişilerin kasları zayıf ve elleri küçüktür. Fizik tedavi bu özelliklerden kaynaklanan zorlukların aşılmasını sağlayabilir. Tipik bir fizik tedavi programının amaçları arasında kaslara esneklik kazandırılması, kasların güçlendirilmesi, vücut koordinasyonu ve dengesinin geliştirilmesinin yanı sıra vücudun duruşunun da düzeltilmesi yer alır.

Ergoterapi

Ergoterapi toplum içinde sağlıklı bir hayat sürmek için gereken gündelik becerilerin geliştirilmesini amaçlar. Fizik tedavinin aksine, ergoterapide ince motor becerilerinin ve giyinmek, diş fırçalamak, yemek yemek gibi gündelik uğraşlar için gerekli becerilerin geliştirilmesi hedeflenir. Çocuk büyüdükçe, yazı yazmak ya da bilgisayar kullanmak gibi beceriler de ergoterapinin odağı haline gelebilir.

Yardımcı Teknolojiler

Yardımcı teknoloji, bireyin hayatını daha iyi idame ettirmesini sağlayan araçlar için kullanılan bir ifadedir. İşitme cihazları, kalem tutma aparatları, oturma minderleri ve yürüteçlerden büyük tuşlu telefonlar ve klavyelere kadar birçok araç yardımcı teknoloji olarak değerlendirilebilir. İnce motor becerileri sınırlı Down sendromlu çocuklar dokunmatik tabletler ve bilgisayarlardan büyük fayda sağlayabilirler. Eğitim yazılımları ise görme, duyma, dokunma gibi duyuların kullanılmasının yanı sıra, etkileşimi de sürece dahil ederek öğrenmeyi daha erişilebilir ve ilgi çekici hâle getirir.