Cumhuriyet 102 yaşında!

Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışıyla başlayan bağımsızlık mücadelesi, Kurtuluş Savaşı’nın zaferiyle taçlandı. Zafere giden yolda, Atatürk’ün daha Erzurum Kongresi sırasında dahi hükümet şeklinin Cumhuriyet olacağını Mazhar Müfit Bey’e ifade etmesi, bu büyük değişimin bir "Milli Sır" olarak taşındığını gösteriyordu.

23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) açılmasıyla Türk milletinin yaşamında yeni bir dönem başladı ve Meclis’in üstünde hiçbir gücün olmadığı ilkesi ortaya konuldu. Yeni Türk devletinin varlığı ise, 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile uluslararası alanda tescillendi.

28 EKİM KRİZİ VE TARİHİ KARAR

İkinci dönem TBMM'nin toplanmasının ardından, 13 Ekim 1923’te Ankara başkent ilan edildi. Ancak mevcut rejimin isminin netleştirilmesi ve devlet başkanının seçilmesi acil bir sorun olarak bekliyordu. Zira devlet başkanlığı görevi o güne kadar TBMM Başkanı sıfatıyla Mustafa Kemal Paşa tarafından yürütülüyordu.

27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyetinin istifası ve yeni bir kabine oluşturulamaması üzerine sorun krize dönüştü. Atatürk, 28 Ekim 1923 akşamı Çankaya Köşkü’nde aralarında İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa ve Fethi Bey’in de bulunduğu arkadaşlarına Latife Hanım’ın hazırlattığı sofra başında tarihi sözü söyledi: “Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz.”

Atatürk, Nutuk'ta bu anı anlatırken, kararı almak için geniş bir istişareye ihtiyaç duymadığını, çünkü arkadaşlarının da kendisi gibi düşündüğünden emin olduğunu vurguladı.

TBMM KARARI VE ATATÜRK İLK CUMHURBAŞKANI

Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa, o gece 1921 Anayasası’nın bazı maddelerini değiştiren ve "Türkiye devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir" hükmünü içeren kanun tasarısını hazırladı.

29 Ekim 1923 akşamı TBMM’de yapılan oylamada, oturuma katılan $158$ üyenin tamamının oyuyla Cumhuriyet’in ilanı kabul edildi. Karar, Meclis salonunda "Yaşasın Cumhuriyet" sesleri ve alkışlarla karşılandı.

Hemen ardından yapılan gizli oylamada ise $158$ milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, yeni Türk devletinin ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Kürsüye çıkan Atatürk, konuşmasını "Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır" sözü ile noktaladı.

Bu tarihi adımla, Meclis Hükümeti Sistemi yerine parlamenter rejime geçişin önü açıldı ve devletin adı ile rejim tartışmaları çözüme kavuşturuldu.

MİLLİ BAYRAM İLAN EDİLMESİ

Cumhuriyet’in ilanı halk arasında büyük coşkuyla karşılandı. Hükümet, 26 Ekim 1924’te aldığı kararla 29 Ekim’in $101$ pare top atışı ve etkinliklerle kutlanmasını istedi.

Hariciye Vekaletinin teklifi ve TBMM’nin kararıyla 19 Nisan 1925’te kabul edilen kanunla, 29 Ekim günü 1925 yılından itibaren "Milli Bayram" olarak kutlanmaya başlandı. Türkiye Cumhuriyeti, bugün 102. yılında, kurucusunun gösterdiği yolda yüzünü çağdaşlaşmaya çevirerek ilerlemeye devam ediyor.