Malazgirt Zaferi sonrası Anadolu'da kurulan beyliklerden biri, Saltuk Bey tarafından Erzurum merkezli kurulan Saltuklu Beyliği'dir. Bu beylik, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli bir rol oynamıştır.
Malazgirt Zaferi ile Anadolu'nun kapılarının Türklere açılmasıyla birlikte pek çok Türk beyliği kurulmuştur. Bunlardan biri de, Büyük Selçuklu Devleti'nin önemli komutanlarından Saltuk Bey tarafından kurulan Saltuklu Beyliği'dir. Merkezi Erzurum olan bu beylik, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli bir rol oynamıştır.
KURULUŞ VE İLK YILLAR
Saltuklu Beyliği'nin kurucusu olan Ebu'l-Kasım İzzeddin Saltuk Bey, Malazgirt Savaşı'nda gösterdiği başarıyla Sultan Alp Arslan tarafından ödüllendirilmiş ve Erzurum ile çevresi kendisine ikta olarak verilmiştir. Ancak Gürcü direnci nedeniyle Erzurum'u ancak 1080-1081 yıllarında ele geçirebilmiştir.
Saltuklular, kuruluşlarından itibaren Büyük Selçuklu Devleti'ne bağlı kalmışlar ve Doğu Anadolu'da Türk hakimiyetini sağlamak için Gürcülerle sürekli mücadele etmişlerdir. Bu mücadeleler sırasında önemli zaferler kazanmış ve topraklarını genişletmişlerdir.
SİYASİ YAPI VE İLİŞKİLER
Saltuklu Beyliği, Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte diğer Anadolu beylikleri gibi bağımsız bir politika izlemeye başlamıştır. Ancak, siyasi olarak zaman zaman Büyük Selçuklu Sultanları, Anadolu Selçukluları ve Azerbaycan Atabegleri ile ittifaklar kurmuştur.
Saltuklular, komşu devletlerle olan ilişkilerinde siyasi dengeyi korumaya çalışmışlardır. Gürcülerle sürekli çatışma halinde olmalarına rağmen, bazı dönemlerde ittifaklar kurmuşlardır. Ayrıca, Haçlı Seferleri sırasında Danişmendlilerle birlikte Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.
KÜLTÜR VE SANAT
Saltuklu Beyliği, kültüre ve sanata büyük önem vermiştir. Özellikle mimari alanda önemli eserler bırakmışlardır. Erzurum Ulu Camii, Kale Camii, Tepsi Minare, Üç Kümbetler gibi yapıların yanı sıra birçok kervansaray ve medrese inşa etmişlerdir. Bu eserler, Saltuklu mimarisinin özgün özelliklerini yansıtmaktadır.
Saltuklular, aynı zamanda eğitim ve kültürel faaliyetlere de destek vermişlerdir. Kurdukları medreseler ve kütüphaneler sayesinde bölgede bilim ve kültür hayatı canlanmıştır.
Saltuklu Beyliği, 13. yüzyılın başlarında Anadolu Selçukluları tarafından zayıflatılmış ve 1202 yılında Erzurum'un ele geçirilmesiyle sona ermiştir. Ancak Saltuklular, bıraktıkları kültürel ve mimari mirasla Anadolu tarihinde önemli bir yer edinmişlerdir.