Hıdırellez, Türk dünyasında ve Orta Doğu'da yüzyıllardır kutlanan, baharın ve bereketin gelişiyle özdeşleşmiş, köklü bir halk bayramıdır. Hem dini hem kültürel ögeler içeren bu kutlama, özellikle Anadolu, Balkanlar, Kafkasya ve Mezopotamya gibi geniş bir coğrafyada yaygın olarak yaşatılmaktadır.
HIDIRELLEZ KÜLTÜRÜ NEDİR?Hıdırellez, Hızır (Hızır Aleyhisselam) ile İlyas (İlyas Peygamber)’ın yeryüzünde bir araya geldiği gün olarak kabul edilir. İnanışa göre bu iki kutsal zat, her yıl 6 Mayıs’ta buluşur ve birlikte doğaya hayat verir, hastalara şifa, yoksullara bolluk ve bereket getirir.
"Hızır", yeşilin ve hayatın sembolü olarak bilinir, zor zamanlarda insanlara yardım ettiğine inanılır. "İlyas", denizlerin ve suların koruyucusudur.Bu nedenle Hıdırellez; tabiatın uyanışı, baharın gelişi, bolluk, bereket ve umut anlamına gelir.
HIDIRELLEZ’İN KÖKENİ NEREYE DAYANIR?Orta Asya Türk inançları, İslam öncesi doğa kültleri, İslamiyet’te Hızır ve İlyas peygamberlere duyulan inanç, Ayrıca eski Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarında bahar bayramları ile harmanlanmıştır.
Hıdırellez, UNESCO tarafından 2017 yılında İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası olarak kabul edilmiştir.
HIDIRELLEZ'DE NELER YAPILIR?Hıdırellez gecesi ve günü yapılan uygulamalar halk arasında yaygın ve çeşitlidir:
1. DİLEK TUTMA VE GÜL AĞACINA ASMA Dilekler genellikle küçük kağıtlara veya kırmızı kurdeleli bez parçalarına yazılır. Gül ağacının altına gömülür ya da dallarına asılır. Sabah erken saatte dua edilerek alınır. İnanca göre Hızır bu dilekleri görür ve kabul eder. 2. HIDIRLIK ZİYARETLERİ VE DİLEK YERLERİ Hızır'ın uğradığına inanılan “hıdırlık” adı verilen yerlere gidilir, niyetler edilir. Kaya, pınar başı veya türbe gibi kutsal sayılan mekanlarda mum yakılır, adak adanır. 3. ATEŞ ÜZERİNDEN ATLAMA Hıdırellez gecesi ateş yakılır ve insanlar üzerinden 3 kez atlayarak kötülüklerden arındıklarına inanır. Bu aynı zamanda bir “temizlenme” ve “yenilenme” ritüelidir. 4. KISMET RİTÜELLERİ Bekâr kızlar için niyet kapları hazırlanır, içine yüzük, küpe gibi eşyalar atılır. Gece suya bırakılan kaplar sabah maniler eşliğinde açılır (baht açma geleneği). 5. YOĞURT MAYALAMA O gece süt mayalanır. Eğer yoğurt tutarsa, yılın bereketli geçeceğine inanılır. HIDIRELLEZ'DE HANGİ DUALAR EDİLİR?Özel bir dua metni olmasa da, Hıdırellez gecesi ve sabahı edilen dualar genel olarak şifa, bolluk, bereket, kısmet ve dilek üzerinedir. Bazı geleneksel dualar şunlardır:
YAYGIN DİLEK DUALARI “Allah’ım bu gece Hızır uğrasın, dileğimi kabul eylesin.” “Hızır gibi yetiş ya Rab!” “Bu yıl evime sağlık, huzur ve bereket nasip eyle.” “Derdime derman, gönlüme ferahlık ver.” “İsteğimi Hızır görsün, İlyas versin.”Bazı çevrelerde Fatiha, Ayet-el Kürsi, Yasin Suresi gibi ayet ve sureler de okunur.
HIDIRELLEZ NE ZAMAN KUTLANIR?5 Mayıs gecesi başlayıp, 6 Mayıs günü boyunca devam eder.
Rumi takvime göre 23 Nisan, Miladi takvime göre 6 Mayıs, yaz mevsiminin başlangıcı sayılır.
HIDIRELLEZ'İN ANLAMI GÜNÜMÜZDEGeleneksel inançlara dayansa da, Hıdırellez günümüzde hem kültürel bir miras, hem de insanların umutlarını tazeledikleri, pozitif enerjiyle doldukları bir bayram olarak yaşatılmaktadır. Özellikle baharın gelişiyle doğaya yönelişin sembolü olan bu gün, kırsalda ve şehirde farklı biçimlerde kutlanmaya devam ediyor.