Çalışma hayatında aşırı yorgunluk, monotonluk, kronik zorlanma, yeteri kadar dinlenememe ve kişinin gösterdiği emeğe karşı beklediği verimi alamayışı sonrasında ortaya çıkan tükenmişlik sendromu, çalışanlar arasında gittikçe yaygınlaşmaya başladı.
Bilal KAYAALTI
Çalışan kişilerin hayatlarının bir döneminde %80 oranında bu sendromu yaşama olasılığın bulunduğunu belirten Psikiyatrist Dr. Ayşegül Aydın, sendromu yaşayan kişilerle ilgili yapılan çalışmalarda tükenmenin iş kaybından aile içi ilişki sorunlarına, psikosomatik hastalıklardan alkol- madde- sigara kullanımına ve hatta uykusuzluk, depresyon gibi ruhsal hastalıklara kadar uzanan çok çeşitli ciddi sonuçları olduğunu gösterdiğini söyledi.
BELİRTİLERLE BAŞLIYOR
Psikiyatrist Aydın, tükenmişlik sendromu yaşayan kişilerin bir takım belirtiler verdiğini de ifade ederek, ''Bu kişiler, Kendilerini duygusal açıdan tükenmiş, sanki hiç kimseye verecekleri bir şey kalmamış gibi hissederler, Kimsenin yaptıkları işi takdir etmediğini, beğenmediğini düşünürler, Kendilerini ve yaptıkları işi olumsuz olarak tanımlarlar, Huzursuz ve gergindirler, Kendilerini mutsuz, güvensiz ve umutsuz hissederler, Öfke kontrolünde problem yaşarlar, tepkileri abartılıdır, Dikkatlerini toplamakta zorlanırlar, unutkanlıkları olabilir, Karar vermekte ve insiyatif kullanmakta zorlanırlar, Değişimlere adapte olmakta zorluk çekerler, Yorgun hissettikleri halde uyumakta zorluk çekerler, uykuları bölünür ya da sabah çok erken saatte huzursuz bir şekilde uyanırlar, İştahsızlık ya da aşırı yemeleri vardır, Kişiler arası ilişkilerde problem yaşarlar, sosyal hayattan uzaklaşma vardır, Özgüvenlerinde azalma, kendilerini değersiz görmeleri vardır. Cinsel isteksizlik ya da diğer cinsel işlev bozuklukları görülebilir, İş ortamında insanlara tahammül edememe, tartışmalar çıkarabilirler'' ifadelerini kullandı.
İŞ ORTAMI ÇOK ÖNEMLİ
Fazla iş yükü, çalışma saatlerinin uzunluğu gibi işle ilgili faktörlerin tükenmişlik sendromuna zemin hazırladığını söyleyen Psikiyatristi Dr. Ayşegül Aydın, hizmet sektöründe çalışanlarda, yönetici kademesindekilerde, hayati önemi olan kararlar vermek zorunda olan kişilerde, zaman baskısıyla iş yetiştirmesi gerekenlerde, dikkat gerektiren işlerde çalışanlarda bu sendromun daha sık görüldüğünü belirtti. Psikiyatrist Dr. Aydın, ''İş ortamında sorumluluk ve yetki arasında dengesizlik olması, profesyonel olmayan bir yönetim anlayışı, etkin bir denetimin olmaması, geri bildirimde bulunulmaması, iş ortamında rekabete dayalı ilişkiler, mola vermeye uygun ortamların olmaması, yönetici kadrosunun gerçekçi olmayan beklentileri, iş ortamının güvenilir olmaması, iş ortamında çalışanlara eşit davranılmaması, iş arkadaşları arasında paylaşımın az olması, çalışanların karar verme, inisiyatif kullanma haklarının olmaması gibi faktörler tükenmişlik sendromu yaşanmasına sebep olmaktadır'' dedi.
NASIL KARŞI KONULUR?
Çalışan kişinin "hayır" deme zorluğunun olması, mükemmeliyetçi bir yapıda olması, görev bilincinin aşırı gelişmiş olması kişisel olarak tükenmeye yatkınlık yarattığının altını çizen Psikiyatrist Dr. Aydın, ''Mükemmeliyetçi kişilerde, kişinin bazen her şeye yetemeyeceğini, her zaman her şeyin yolunda gidemeyebileceğini bilmesi ve fark etmesi tükenmişlik duygu durumunu hayatından uzak tutabilmesi açısından büyük fayda sağlayabilir. Kişilerin yüksek ve ulaşılması güç hedefler yerine daha ulaşılabilir hedefler koymaları, Tükenmişlik Sendromu'nu önleme konusunda önemli bir adımdır'' şeklinde konuştu.
PROFESYONEL YARDIM ALINMALI
Psikiyatrist Dr. Aydın, kişinin kendi durumunun farkına varıp, kendine daha çok zaman ayırmasının tükenmişlik sendromunu yenmede faydalı olabileceğini söyleyerek şunları söyledi: ''Hayatta iş ve özel yaşam arasında bir denge kurulması, işin gereğinden fazla zaman almamasına dikkat edilmesi gerekir. İş ortamında kişiler arası iletişimin geliştirilmesi, sorumluluğun paylaşılması, eskiden keyif alınan etkinliklerin yeniden yapılmaya başlanması ve yeni etkinlikler keşfedilmesi sürecin aşılmasında önemli yer tutar. Ayrıca, bu sorunu yaşayan kişiler bazen yardım almak istemeyecek kadar çaresiz hissedebilirler. Böyle durumlarda, kişinin yakınlarına da önemli sorumluluklar düşer. Kişi, profesyonel yardım almaya, psikiyatriye başvurmaya ikna edilmelidir. Çünkü tükenmişlik, depresif bozukluklar, anksiyete bozuklukları ve uyum bozukluklarına sebep olabilmektedir.''
1970'Lİ YILLARDA TARİF EDİLDİ
Bir başka açıdan bakıldığında tükenmişlik sendromu, ilk kez 1970'li yıllarda tarif edildi. Aralıksız iş stresinin; tıpkı soğuk algınlığı gibi yavaş yavaş insanın içine işleyebileceği ve şaşırtacak güçte negatif semptomlara yol açabileceği keşfedildi. Aşağıdaki 7 belirtiden biri sizde de varsa, tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilirsiniz. İşte sebepler ve çözüm yolları. İş yerinde tükenmişlik sendromu yaşadığınızın 7 işareti. Eskisinden daha mı eleştirel, daha mı alaycısınız? Size çok içten davransa bile iş arkadaşınıza da alaycı mı yaklaşıyorsunuz? Bir bakın bakalım; böyle davranmanızın mantıklı bir sebebi var mı? Uzmanlara göre bu tür hayaller 'iş hayatında tükenmişlik sendromu' yaşadığınızın bir göstergesi... Eğer böyle hayaller kuruyorsanız, demek oluyor ki kendinizle işiniz arasında bir mesafe koymuşsunuz; bir türlü ortak paydada birleşemiyorsunuz.
ÇOK BASİT İŞLERDE BİLE HATA YAPIYORSANIZ
Eskiden de bu kadar çok hata yapar, şimdiki gibi her şeyi unutur muydunuz? Yıldönümü unutmaları, kahvaltıda boş boş bakmalar, dikkat eksikliği; tükenmişlik sendromunun en önemli üç belirtisi. Bir şeyleri hatırlamakta, aklınızda tutmakta ya da günlük işlerinizi yapmakta zorlanıyorsanız, tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilirsiniz.
HER ZAMAN YORGUNSANIZ
Mükemmel bir cumartesi sabahında bile yataktan kalkmak istemiyor, devamlı uyuma ihtiyacı duyuyorsanız, dikkat! Bu ısrarcı tembellik hali, özellikle de bütün bir günü uyuşuk uyuşuk yatakta geçirmek, duygusal boşluğunuzu açığa vuran işaretlerden biri olabilir. Demek ki iş yerinde fonksiyon bozukluğu yaşıyorsunuz...
HER ZAMAN HUZURSUZSANIZ
Nerede kaldı o eski esprili günleriniz? Patronlarınızın birer kabadayı, iş arkadaşlarınızın ise sinsi olduğunu mu düşünüyorsunuz? Belki gerçekten haklısınızdır ancak bu tür düşüncelerin tükenmişlik sendromuna işaret edebileceğini de unutmayın.
KENDİNİZDEN BİLE ŞÜPHE ETMEYE BAŞLADIYSANIZ
"Aslında hiçbir işe yaramıyorum" diye düşünmeye başladıysanız, kendinize şunu sorun: Gerçekten bir işe yaramıyor olsanız, sizi orada neden tutsunlar ki? Bu düşünce biçimi, tükenmişlik sendromunun en klasik belirtisi. Cerrahlardan atletlere kadar, her türlü meslek dalında çalışan kişilerde görülebiliyor. Zihniniz size bir tür oyun oynuyor...
SIK SIK HASTALANIYORSANIZ...
Asla geçmeyen baş ağrısı, mide gurultusu, solunum güçlüğü... Doktorlar bir şey bulamıyor ama şikayetler bitmiyor! Bir durup düşünün; bütün bunlar neden oluyor? Şöyle bir iş takviminize bakın bakalım; normal mi yoksa çok mu bunaltıcı? Bilim insanları; fiziksel şikayetler ile tükenmişlik sendromu arasında ciddi bağlantılar keşfetti. Bazen iş stresi ateş yükselmesine, hatta kalp krizine bile neden olabiliyor.