Anksiyete bizim için iyi olabilir mi?

Anksiyete, diğer bir deyişle kaygı, tıbbi tanımına göre, algılanan bir tehdit altında yaşanan bir tutukluluk hissi ile ortaya çıkan psikolojik ve fiziksel belirtilerin oluşturduğu bir durumdur. Bu psikolojik ve fiziksel belirtiler ise algılanan tehdidin niteliğine ve büyüklüğüne göre kişiden kişiye değişir. Anksiyetenin psikolojik belirtileri, korku hissi, abartılı bir ürkütücü refleks veya alarm reaksiyonu, zayıf konsantrasyon, sinirlilik ve uykusuzluk içerebilir. Hafif kaygılarda fiziksel semptomlar vücudun sözde savaş veya kaç tepkisine bağlı olarak, yani adrenalinin aşırı yükselmesinden kaynaklanan yüksek uyarı hali ortaya çıkar. Bu fiziksel belirtiler, titreme, terleme, kas gerginliği, hızlı bir kalp atışı ve hızlı nefes alma özelliklerini içerir. Bazen insanlar ayrıca ağız kuruluğunu ve boğazında bir yumru hissi geliştirebilir. Şiddetli kaygı durumunda, hiperventilasyon veya aşırı nefes alma, kanda bulunan karbondioksit konsantrasyonunda düşüşe neden olabilir. Bu, göğüs rahatsızlığı, el ve ayaklarda hissizlik veya karıncalanma, baş dönmesi ve bayılma gibi başka fiziksel belirtilere neden olur. Halk arasında çoğu zaman yanlış tanınan bu duruma; anksiyete bozukluğu, panik  bozukluk, belirtilerin atak şeklinde ortaya çıkmasına ise 'panik atak' denir.

İnsanlar, anksiyetenin bir problem olduğunu ve rahatsız hissetmenin, düzeltilmesi gereken konunun, üzücü durumlarla ilişkili endişenin yaşanmasının hastalık olduğunu düşünür. Ancak bu her zaman doğru değildir. Rahatsızlıktan, duyulan endişe ve hüzün sahip olduğunuz daha derin bir problem olduğunun göstergesidir. Yani yaşadığınız belirtiler gerçek yangın değil yalnızca yangın alarmıdır. Başka bir deyişle, kaygı gerçek bir hastalık değil, bir semptomdur. Temel ihtiyaçlarınızın karşılanmadığınızı bilmenizi sağlayan işarettir. Yeni bir düzenlemeye ihtiyacınız olduğunu bildiren bir sinyal gibi düşünülebilir.

Anksiyeteyi iyileştirmeye ihtiyaç duyan bir hastalık değil, asıl sorunun semptomu olarak gördüğümüz ve bakış açımızı değiştirdiğimizde ise gerçek değişim başlar. Anksiyeteden derhal kurtulmak yerine, onunla çalışabiliriz, onu inceler ve anlarız. Tıpkı evinizdeki yangın alarmının çalması gibi, durumu değerlendirip etrafınıza bakabilir ve dumanın nereden geldiğini merak edebilirsiniz. Gerçek bir yangın görürseniz yardım için itfaiyeyi arayabilirsiniz. Fakat eminim ki ateşin kendi kendine sönmesini umarak evden ayrılmazsınız. Benzer şekilde, boğazınızda veya göğsünüzde bir kitle hissettiğinizi varsayalım, büyük ihtimalle iyi huylu olduğunu ve asla kontrol edilmediğini düşünmezsiniz. Tedavi için gerekli testleri yaptırıp, tedavi için harekete geçersiniz. Ne var ki, kaygılandığımız zaman, çoğumuz yangının çıkış noktasını bulup söndürmek yerine, evden ayrılarak ve yangının kendi kendine sönmesini bekliyoruz.Kaygılarımızdan kaçmak için bir çok yaratıcı şey bulup, kaygının hayatımızda giden yanlışlar konusunda bize sunduğu uyarıları görmezden geliyoruz.

Halbuki kaygı, yaşam deneyimlerimize normal bir tepki, hem potansiyel olarak tehlikeli durumlara girmemizi engelleyen, hem de bize 'olursa olsun' lardan kaçmamızı sağlamak için gelişen koruyucu bir mekanizmadır. Örneğin, size zarar verebilecek zehirli hayvanlarla, yılanlar ve örümcekler gibi, yakın temasta bulunmamızı engelleyebilir. Ya da hayatınızın dönüm noktasındaki bir sunuma hazırlanırken en iyi parformansı göstermek için daha çok çalışmanızı sağlayabilir.

Tıbbi bakış açısıyla, anksiyete bir kişinin ancak mesleki veya sosyal yükümlülüklerini yerine getirmesini engelleyen derecede şiddetli, sık sık veya uzun sürdüğü takdirde sorunlu kabul edilir. Ancak bunun dışında hayatımızı düzenleyen ve yanlış giden durumlar hakkında bilgi veren bir uyarı sistemidir.

Unutulmaması gerekir ki, kaygı bazen yeni duruma uyum sağlamak için gereklidir. Anksiyete ve diğer kaygı bozukluklarına bu açıdan bakılırsa, kişinin durumla baş etme mekanizmaları da gelişir. Anksiyeteyle baş etmenin ilk basamağı belirtilere sebep olan durumu keşfetmek ve onunla başa çıkmak için yol haritası çizmektir. Bunun için de bir ruh sağlığı uzmanından profesyonel yardım almak, sizde kaygı uyandıran durumlar konusunda bilinçlenmenizi, konuyla ilgili savunma mekanizmalarınızı güçlendirmeyi ve duyarsızlaştırmayı büyük oranda destekler.