Ehliyet ve liyakat nedir?

Ehliyet ve liyakat, belki teoride en çok dile getirilen iki ifadedir.

Sorumluluk verilecek, sorumluluk talep edecek kişilerde aranacak özelliklerdir.

Bu ifadelerin yanına mütevazı, merhametli, hak yemeyen, kibirli olmayan ve halkla iç içe gibi ifadeler de eklenir.

Ehliyet; bir işi veya mesuliyeti en iyi şekilde yerine getirecek bilgisi ve yeteneği olmaktır. Ehil olmak statik bir özellik olmayıp, süreklilik gerektirir, kendini yeterli gören sapar. Haliyle bir kişiye görev verildiğinde, o şahıs kendisini yenilemiyorsa, vazifeye başladığı dönem itibariyle kendisini dondurmuş ve bu görülüyorsa ehliyetini kaybeder, verilen işin kendisinden alınması gerekir. Aksi halde iş batar, kendisi batar, işin kapsamına göre şehri veya ülkeyi sıkıntıya sokar.

Liyakat da; bu iş bu kişinin işi diyebileceğiniz uyumu, uygunluğu ifade eder.

Anladığım kadarıyla; ehliyet ve liyakat sahibi kişiye, yeterliliğine göre emanet teslim edilir. Taşıyıp taşıyamayacağı gözlenir ve gerekirse o emanet kendisinden alınır.

Ehliyet ve liyakat özelliğinin yanına emanet bilincini de eklemek gerekir. Zira görev, tevdi edilen iş emanettir. O işi verdiğiniz kişi vazifesini savsaklamamalı ve ihanet etmemeli. Emin olmak ile iman aynı kökten gelir. Eminlik; Elmalılı merhumun yaklaşımıyla, kendisine maddi veya manevi her hangi bir şeyin gönül rahatlığı ile korkusuz bir şekilde teslim edilebilir ve istendiği zaman eksiksiz alınabilirolmayı ifade eder.

"Allah size emanetleri, kesinlikle ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adil olmanızı buyurur."

Bu ayetin tefsirinde merhum Elmalılı şu hatırlatmayı yapar: "Emanetlerin bir garantisi varsa, o da hainlik veya hainlik şüphesi ile emanetin yüce onurunun kırılması veya kaybedilmesi ve emniyet ile vekilliğin garantisinin düşmanlığa dönüşmesidir. Bunun için eminliği kötüye kullananlar Allah'a ve kullarına karşı başkalarının hakkını gaspederler ve eşkıyalar gibi itibardan düşerler ve dış görünüşe göre olmasa bile, içten kalplerde düşmanlıkla mahkûm olurlar...  (Emanet) İster Allah'a ait haklarda ve ister insan hakları, başka bir ifade ile ister genel haklar ve ister özel haklardan insanların emanet zimmetleri ile ilgili fiilî veya sözlü veya inançla ilgili, maddî veya manevî, malî ve malî olmayan hakların hepsini kapsadığı gibi hitabının hükmü de bütün mükellefleri kapsar"

Emanete ihanetin telafisi olmaz, eminliğini kaybedenler, açıkça olmasa bile yüreklerde mahkûm olurlar. Bu mahkûmiyet onları eşkıyalar hükmüyle karşı karşıya getirir. Emanete ihanet eden, açıkça söylenmese bile yüreklerde eşkıya olarak tescillenir. Bu nedenle bir işe soyunurken, kişi öncelikle kendi ehliyetini, liyakatini ve emanete sahip çıkma yeterliliğini gözden geçirmelidir. Sonra ona vazife tevdi edenler, onun emanet karşısındaki yerini, insani özellikleri, sosyal ilişkileri, kişisel hırsları, o ana kadar onun kimliğini netleştirecek uygulamalarını, duruşunu gözden geçirerek karar vermelidir.

"Bizde; ehliyet, liyakat ve emanete ihanet etmemek esastır" demek, tek başına yeterli değildir. Fiiliyatta bunun ispat edilmesi, toplumun nazarında onaylanması, gözlemlenmesi gerekir.

Mesela bir görev talep ediyorsunuz, daha önce görev aldığınız oldu mu, bu görevi hakkıyla yerine getirdiniz mi... Yoksa görevinizi çantada keklik olarak görüp, o görevin statüsünü kendinize yeni statüler kazandırmak, çıkar temin edip maddi veya sosyal alanlar açmak için mi kullandınız? Aldığınız görevde başkalarının ekmeğiyle oynadınız mı? Uhdenize kamunun hakkını geçirdiniz mi? Kamu sizce neyi ifade ediyor?

"Bu bizden, o halde görevi ona verelim" mi diyorsunuz? Sizden olmanın anlamı nedir?

Emaneti istismar etmeyecek ehil insanları bulmak ve vazifeye onları getirmek esastır. Aksi halde, ehil olmayan bir kişiye görev veren de onun sergilediği ihanetten sorumlu olur.

Şimdi isterseniz emaneti teslim edeceğiniz ehliyet kıstaslarınıyeniden gözden geçirin!

İsterseniz alıştığınız gibi devam edin amma ondan çıkacak kıvılcımın, şehri, ülkeyi ve sizi de yakacağını unutmayın!