Sorularla emeklilik...

KAZANCI SGK'YA EKSİK BİLDİRİLENE DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞI BAĞLANIR

Soru: 1979 doğumluyum, sigorta başlangıcım 1994. Toplam uzun vade gün sayısı 6713. Çalıştığım şirket maaşımın yarısını banka üzerinden, yarısını elden ödüyor. Geri kalan kısmını yüksekten ödemem mi avantajlı, yoksa bu şekilde devam mı etmeliyim? Ne zaman emekli olabilirim?

Yanıt: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),emekli aylığını bağlarken, kişinin çalışma hayatı boyunca bildirilen prime esas kazancını dikkate alıyor. Aylık bağlama oranı yüzde 60 olan bir kişiye, prime esas kazancı ortalama 2 bin lira ise 1.200 lira; prime esas kazancı 5 bin lira ise 3 bin lira aylık bağlanır. Prime esas kazanç ne kadar yüksek ise bağlanacak emekli aylığı da o kadar yüksek olur.

İşverenin SGK'ya düşük kazanç bildirip, ücretin yarısını elden vermesi demek, o işyerinde çalıştığınız süre boyunca emekli aylığınızın düşeceği anlamına gelir. Böyle bir uygulama, sizin geleceğinizden çalmaktır. Mümkünse işverenin elden ödediği paraya ilişkin delil toplayın. İşten ayrıldığınızda "hizmet tespiti" davası açarak, eksik bildirilen kazançlarınızın primini ekletebilirsiniz.

"Kalan kısmını yüksekten ödemek" derken, cebinizden ayrıca prim yatırmayı kastediyorsanız bu mümkün değil. En doğru çözüm işvereninizin kazancınızı tam göstermesidir. Zararın neresinden dönerseniz kârdır. Bugünden sonra yüksekten yatırılmaya başlaması, emekli aylığınızın artmasını sağlar.

Verdiğiniz bilgilere göre, normal emeklilik için 25 yıl sigorta, 5750 prim günü ve 55 yaşa tabi bulunuyorsunuz. 2034 yılında emekli olabilirsiniz.

Soru: 4A hizmet dökümümden de görüleceği üzere 2016 nisan ayına kadar primlerim daha yüksekti. Bu tarihten sonra 1 yıl işsiz kaldım. Daha sonra 2017 Nisan ayında asgari ücretle işe girdim.  Bir kaç ay düşük prim ödendi tabi. Daha sonrasında ücret artışımla birlikte bu primler yükseldi. İşsiz kaldığım süre, primlerimdeki iniş çıkışlar emeklilikte alacağım aylığı nasıl etkiler ve ne zaman emekli aylığına hak kazanabilirim? (Serkan A.)

Yanıt: Serkan Bey, normal emeklilik için 25 yıl sigorta, 5450 prim günü ve 51 yaşa tabisiniz. Doğum tarihinize göre, 5 Mayıs 2023 tarihinde emekli olabilirsiniz. Emekli aylığı, prim ödediğiniz yıl sayısı ve tüm çalışma yaşamınız boyunca beyan edilen prime esas kazancınız üzerinden hesaplanır. Önünüzde dört yıllık süre bulunuyor. Bu süre içinde ne kadar prim yatıracağınıza bağlı olarak aylığınız değişir.

Bir yıl işsiz kalmanız elbette aylığınızı bir miktar olumsuz etkiler. Ancak, ücret seviyeniz bu düzeylerde kalmaya devam ettikçe emekli aylığınız gelecek yıllarda artmaya devam eder.

SOSYAL GÜVENLİK ANLAŞMASI OLMAYAN ÜLKELERDE ÇALIŞANLARIN BORÇLANMA HAKKI

Soru: İnşaatlarda çalışan ve genellikle primleri eksik yatırılan babamı emekli etmeyi planlıyoruz. SGK dokümanlarında hizmet bilgileri yer alıyor. Babam 3 yıl süreyle yurt dışındaki Türk inşaat firmalarında genel sağlık sigortası primi ödenerek çalışmış. İlk sigorta girişi 1 Aralık 1990. Askerliğini 1984 yılında yapmış. Yurt dışındaki çalışmalarının emekliliğine bir katkısı olur mu? 1984-1996 yılları arasında çiftçilik yapıyordu, bu dönemi emekliliğe saydırabilir miyiz? Askerlik borçlanması yapılmadı, yaptığımızda emekliliğe nasıl bir etkisi olur? Emeklilik için nasıl bir yol izlemeliyiz? (Mehmet Karagöz)

Yanıt: Mehmet Bey, gönderdiğiniz belgelerden, babanızın şu an 2164 gün primi bulunduğu anlaşılıyor. 1 Aralık 1990 tarihinde sigortalı çalışmaya başlamadan önce yaptığı askerlik için borçlanma yaptığı takdirde, normal emeklilik için 25 yıl sigortalılık, 5450 prim günüyle 51 yaşa tabi olur. 3600 prim günüyle ise 60 yaşında emekli olabilir.

Yurt dışında genel sağlık sigortası primi ödenerek çalıştığı dönemler için daha önce isteğe bağlı sigorta primi ödenmedi ise borçlanma yapabilirsiniz. Üç yıllık yurt dışı döneminin ve askerlik süresinin borçlanılmasıyla 1500 gün elde edebilirsiniz.

Normal emeklilik için gerekli 5450 günü tamamlayabilmesi için, borçlanmaları yaptıktan sonra ayrıca beş yıl daha sigortalı çalışması gerekir.

Çalışma imkanı yoksa, prim gün sayısını 3600'e tamamlayacak şekilde askerlik ve yurt dışı borçlanması yapması gerekir. Bu durumda 3600 günle 2024 yılında emekli olabilir.

Çiftçilik yaptığı dönem için geriye dönük prim ödeme imkanı bulunmuyor.

DOĞUM BORÇLANMASIYLA EMEKLİLİK İÇİN PLANLAMA YAPIN

Soru: Eşim 26.08.1972 doğumlu. 1 Haziran 1998 sigorta girişi var, sadece bir iki ay sigortalı olarak çalıştı. Üç kız annesi. Birincisi 1994 Ağustos, ikincisi 1998 Eylül, üçüncüsü 2008 Ağustos doğumlu. Doğum borçlanması yaparak en erken hangi statüde (SSK, Bağkur) emekli olabilir? (Yılmaz Yıldız)

Yanıt: Yılmaz Bey, eşiniz SSK'dan 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. Sigorta girişinden önce doğan birinci çocuk için doğum borçlanması yapamaz. Diğer iki çocuk için 720 günden toplam 1440 gün doğum borçlanması hakkı bulunuyor. Daha önce sadece iki ay çalışması bulunuyorsa, doğum borçlanmasından sonra 3600'e tamamlayabilmek için 2100 gün daha prim ihtiyacı bulunuyor.

Doğum borçlanması hangi statüde çalışırken yapılırsa veya en son çalışılan statü ne ise o statüde kabul edilir. Bir başka kural, SSK'dan emekli olabilmesi için son 7 yılın yarıdan fazlasının bu statüde geçmiş olmasıdır. Yapmanız gerekenleri adım adım sıralayacağım:

1- Öncelikle isteğe bağlı sigorta başvurusu yapıp, 70 ay prim ödeyin. Primi, brüt asgari ücretin yüzde 32'si ile bunun 7.5 katı arasında değişen ve sizin belirleyeceğiniz rakam üzerinden ödeyebilirsiniz. En düşük tutardan ödemek isterseniz 2019 yılı için aylık 819 lira prim ödemeniz gerekir.

2- 70 ay isteğe bağlı sigorta primi ödedikten sonra ne yapıp edip 30 gün 4/a'lı (SSK) olarak prim ödeyin.

3- 4/a'lı çalışırken veya sonrasında doğum borçlanması yapın. Doğum borçlanmasında da aylık prim tutarı, isteğe bağlı sigortadaki rakamın aynısıdır. Doğum borçlanmasını peşin olarak yatırmanız istenecektir. En düşük rakam üzerinden doğum borçlanması yaptığınızda, 2019 yılı rakamlarıyla 39 bin 300 lira ödemeniz gerekir.

ŞİRKETİ EŞİNİZE DEVREDİP BİRLİKTE EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ

Soru: 10.11.1973 doğumluyum. Sigortalı olarak 10.04.1999 tarihinde işe girdim, 110 gün çalıştım. 01.03.2002 tarihinden beri BAĞ-KUR'luyum. Askerliğimi 1994-1996 yıllarında 16 ay olarak yaptım. Sorum şu: Şirketim tek hisseli ve yetkilisiyim. Şirketi eşime devretsem, yanında ücretsiz çalışsam nasıl olur? Ne zaman emekli olurum? BAĞ-KUR kaydımın olmadığı dönemde bakkallık yaparken, dükkanımda izinsiz alkollü içki sattığıma dair açılmış bir dava var. Bunu gerekçe göstersem sigorta başlangıcımı öne çekebilir miyim? (Cüneyt Kuşçu)

Yanıt: Cüneyt Bey, BAĞ-KUR'dan normal emeklilik için 60 yaş ve 9000 prim gününe tabisiniz. SSK'dan normal emeklilik için ise yine 60 yaşa ancak 7000 prim gününe tabi olursunuz. BAĞ-KUR kaydınız olmadan bakkal işlettiğinize dair verilmiş mahkeme kararı, sigorta başlangıç tarihinizi öne çekmez. Askerlik borçlanması yaptığınızda da emeklilik yaşınız değişmez.

Şirket hisselerini eşinize devredip yanında ücretsiz çalışmanız size birşey kazandırmaz. Böyle bir karar alabilmeniz için ya BAĞ-KUR'dan emeklilik için prim gününüzü 9000 güne tamamlamanız, ya da SSK'dan emekliliğe hak kazanabilmek için, BAĞ-KUR'u bırakıp, 1261 gün 4/a'lı çalışmanız gerekir. Bunun için şirketi eşinize devredip, yanında ücretli olarak çalışabilirsiniz. Bu dönemde hem eşiniz adına BAĞ-KUR, hem de kendi adınıza SSK primi ödersiniz. 3.5 yılın sonunda kendi adınıza prim ödemeyi bırakıp, sadece eşinizin adına BAĞ-KUR primi ödemeye devam edersiniz. Eşiniz ilk defa sigortalı olacaksa 5400 gün prim ödemek suretiyle 61 yaşından itibaren emekliliğe hak kazanır. Böylece ikiniz için de emekli aylığı bağlanmış olur.

EMEKLİ OLAMAZSANIZ, PRİMLERİNİZİ TOPLU ALABİLİRSİNİZ

Soru: Babam 1947 doğumlu. 1988 yılında sigorta girişi mevcut fakat sadece 1266 prim günü bulunuyor. Nasıl emekli olabilir? Kalan günler için bankadan kredi çeksek olur mu, böyle bir hakkımız var mı? (Ali Vural)

Yanıt: Ali Bey, maalesef prim günü çok yetersiz. Emeklilik için en az 3600 prim gününe ihtiyacı bulunuyor. Erkekler için borçlanma imkanı sınırlı. Babanız sadece askerlik borçlanması yapabilir. Ancak, askerlik borçlanması da eksik primlerini tamamlamaya yetmez. Bu koşullarda emekli olma imkânı bulunmadığı için ödemiş olduğu primlerin toplu olarak ödenmesini isteyebilir.

KAÇ YAŞINDA EMEKLİ OLABİLİRİM?

Soru: Annem BAĞ-KUR'da 7200 günü doldurdu ve şu an 50 yaşında. Sigorta başlangıç tarihi 01.12.1997. Ne zaman emekli olabilir? (Murat Tecimer)

Yanıt: Murat Bey, annenizin BAĞ-KUR'dan emeklilik yaşı, 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla 20 yıllık hizmet süresini doldurmaya kalan süreye göre belirlenir. Anneniz 1 Aralık 1997 tarihinden itibaren kesintisiz prim yatırdıysa, 54 yaşında emekli olabilir.  

Soru: 1960 doğumlu kardeşim ek - 6 sanatçı sigortasına tabi. İlk işe giriş tarihi 01.09.1985. Emekli olabilmek için 5300 günü doldurması zorunlu mu? Ne zaman emekli olabilir? (Dursun G.)

Yanıt: Dursun Bey, kardeşinizin SSK'dan normal emeklilik için 5300 prim gününe, kısmi aylık ile emeklilik için 3600 prim gününe ihtiyacı bulunuyor. 3600 günü tamamladığı takdirde 60 yaşından itibaren emekli olabilir.

Soru: 26.11.1971 doğumluyum. İlk sigorta girişim 01.07.1988 tarihinde yapıldı. Şu an 8000 gün primim bulunuyor. Ne zaman emekli olabilirim? (Şahabettin Aslan)

Yanıt: Şahabettin Bey, sigorta başlangıç tarihiniz itibarıyla SSK'dan normal emeklilik için 25 yıl sigortalılık, 5450 prim günü ve 51 yaşa tabisiniz.

17 yaşında sigortalı olmuşsunuz ancak 25 yıl sigortalılık süresi 18 yaşını doldurduğunuz tarihten itibaren hesaplanır. 26 Kasım 2022 tarihinden itibaren emekliliğe hak kazanırsınız.

Soru: Babam 62 yaşında, 1974 yılında ilk sigorta girişi yapılmış ve 2690 prim günü var. Askerliğini de 20 ay yaptığı için, askerlik borçlanması ile prim gününü 3290 gün yapabiliyoruz bildiğim kadarıyla. 3600 günle emekli olabilmesi için 310 günü kalıyor. Ama yaşından dolayı iş bulamıyor. Ne yapabiliriz? (M. Çağlar Öztürk)

Yanıt: Çağlar Bey, babanız 4/a'lı (SSK) olarak çalışmışsa, kalan 310 günü isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamladığınızda emekli aylığı bağlatırsınız. Ancak, daha önce 4/b'li (BAĞ-KUR'lu) olarak da çalışması varsa, son 1261 günün 4/a'lı olmasına dikkat etmelisiniz.