Medeniyetler karması 'Payas'

Ali KAMUR

Payas MÖ 333 yıllarından günümüze kadar, Hitit, Asur, Pers, Yunan, Helenistik, Roma, Bizans, Erken Arap, Haçlı, Ceneviz ve Memlük akın ve uygarlıklarına ev sahipliği yapmış ve 1516'da Mercidabık Savaşı ile Osmanlı topraklarına katılmış olan Payas, etrafı hendekle kazılı kalesiyle adeta bölgenin hakimi oluşunu sergiliyor.Antik dönemde "Baias",daha sonra "Payas" adını alan yerleşim yeri ve kale esas kimliğini Osmanlı döneminde kazanmıştır. Mimar Sinan, başkent İstanbul dışında, gerek İstanbul'u Balkanlar ve Orta Avrupa'ya, gerekse Anadolu ve Yakındoğu'ya bağlayan askeri, sefer, kervan, haç ve ulak gibi amaçlara hizmet eden yollar üzerinde de külliyeler inşa etmiş, bu külliyelerden biride Payas Kalesine simetrik konumda olan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesidir.

OSMANLININ FETHİNDEN  SONRA ALTIN ÇAĞINI YAŞADI

Payas Kalesi yapıldığı dönemde Sürre Alaylarını, ticaret kervanlarını ve Payas Limanını koruyan bir karakol ve ileri sefer karargâhı olarak hizmet vermiştir. Kalede, ortasında avlu, avlunun çevresinde alt katlarda depo ve koğuşlar, üst katlarda ise merdivenle çıkılan kule ve burçlar yer alır.  Avlu ortasında bir mescit ve kışla yapısı bulunmaktadır. Payas Kalesi, fiziki konum itibariyle külliyenin doğu kanadındaki kervansarayın simetrik olarak dengeleyici unsurudur. Kale yapıldığı dönemde Sürre Alaylarını, ticaret kervanlarını koruyan bir karakol ve ileri sefer karargâhı olarak hizmet vermiştir. Vatan şairi Namık Kemal sürgüne gönderildiği Kıbrıs'a gitmek üzere bir süreliğine Payas Kalesinde tutulmuştur. Tarihi kale Cumhuriyet'in ilk yıllarında karakol ve hapishane olarak kullanılmıştır.

OSMANLI DEVLETİ İÇİN ÖNEMLİ BİR ASKERİ ÜS KONUMUNDAYDI

Sekiz kuleli Payas Kalesi, Haçlı seferleri sırasında Cenevizliler tarafından inşa ettirilmiş, Kudüs'e giden hacıların güvenliğini sağlamakla görevli Tapınak Şövalyeleri'nin kontrolü altında hizmet vermiştir. Payas Osmanlı hakimiyetine geçince Cenevizlilerden kalan kalenin temelleri dahi onarılmayacak durumda olması sebebiyle, planına sadık kalınarak yeniden yapılmıştır. Kıbrıs'ın fethinden sonra önemi artan Kale, Osmanlı Devleti için önemli bir askeri üs olmuştur.

1350 YILLIK ZEYTİN AĞACININ HEYBETİ BÜYÜLÜYOR

Kalenin hemen yanında yer alan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesinin hemen önünde 1350 yıllık zeytin ağacı gelen ziyaretçileri kendisine hayran bırakırken, sapasağlam duruşu ve heybetiyle bölgenin tarihine adeta ışık tutuyor.