Mangal kömürünün zorlu süreci...Ekmeklerini ateşten kazanıyorlar

Süleyman TURUNÇ

Genel merkezi Bursa'da olan İŞÇİDER, çalışmalarını sürdürüyor. İŞÇİDER Genel Başkanı İsmail Doru, dağ yöresinde mangal kömürü üretimi yapan yöre insanlarıyla bir araya geldi. Mangal kömürü yapımında 1 gününü geçiren İsmail Doru, uygulamalı olarak işin zorluğunu yerinde keşfetti. Doru, yaşadığı deneyimi Bursa Hayat'la paylaştı.

-Merhabalar, Bursa'da hangi bölgeler mangal kömürü üretimi yapıyor?

-Benim bildiğim meşe odunundan mangal kömürü Bursa'da dağ yöresinde Uluçam ve Dağakça köylerinde yapılıyor. İki köyün de geçim kaynağı bu. Zor şartlarda çalışıyorlar. Bu zorluk inanın bana anlatılmaz yaşanır. Sürekli kullandığımız ve bize basit gibi görünen mangal kömürü inanın bana büyük emek isteyen bir ürün. Ben de Uluçam köyünde bu zorlu süreci çalışarak tecrübe ettim.

Emeğin zayi olmaması için ocaklarda 10 gün boyunca gece gündüz nöbet tutuluyor.

-Ne gibi zorlukları var? Mangal kömürünün imalat sürecini bize anlatır mısınız?

-İnsanın dayanabileceği bir yükün çok üzerinde. Sıcak ve şartlar çok ağır. Ben bu zorluğu anlayabilmek için tam günümü onlara ayırdım. Meşe odunu, mangal kömürüne dönüşmesi için 58 defa elden geçiyor. Önce ağacı kesiyorsun, deviriyorsun, ondan sonra dağda yol olmadığı için tek tek aşağıya kadar insan gücüyle taşıyorsun. Traktörlerin gelebileceği yere indiriyorsun. Traktöre sarıyorsun ve kamyonun olduğu yere kadar taşıyorsun. Sonra traktörden yıkıyorsun. İskip deriz, oraya yığıyorsun. Sonra Orman İşletmesi'nden görevliler gelip ölçümünü yapıyor. Odunların ne kadar olduğunu hesaplandıktan sonra tek tek kamyona sarıyorsun. Getirip ocakların olduğu yere odunları indiriyorsun. Ocağın yanına taşımak için gene sırtına alıyorsun. Tek tek ocak çatıyorsun. Sonra üstünü toprakla kapatıyorsun. Sonra da tepesinden bir delik açıyorsun. Ateş 10 gün boyunca yanıyor. Ateşin gece gündüz başında beklemek zorundasın.  10 günün sonunda, ocak sönmüş şekilde 1 gün daha bekleyip mangal kömürünü hazır hale getiriyorsun.

-Ateşin başında neden 10 gün boyunca gece gündüz bekleniyor?

-Çünkü ocağın kenarında oluşacak bir küçük kıvılcım patlamasını göremediğin takdirde ocak kül olur ve bir tane bile kömür kalmaz. Devamlı 15 dakikada bir ocakların etrafında gece gündüz 10 gün boyunca tur atıyorsun. 10 gün sonra da ocaklar sönüyor.

İŞÇİDER Genel Başkanı İsmail Doru, üreticinin yaşadığı zorlukları 1 gün çalışarak tecrübe etti.

-Mangal kömürü hangi dönemlerde yapılıyor?

Mangal kömürü üretimi genelde yaz sezonlarında yapılıyor. Senenin 5-6 ayı sürüyor. Kesmesi, toplaması, taşınması zaten baya bir uzun zaman alıyor. Örnek vermek gerekirse, 100 ton odunu kömür yapana kadar 4 ay sürer. 4 kilogram odundan 1 kilo mangal kömürü elde ediliyor.

-Mangal kömürü için odunlar nasıl elde ediliyor?

-Mangal kömürü için iki türlü odun toplama şekli var. Tapulu kesim yapanlar şahıs tarlasının içinden meşe odunu elde ediyor. Bu şekilde kazancın tamamı üreticiye kalıyor. Bir de orman makta usulü var. Yani Orman İşletmesi ormanda belli bir yeri köylüye gösteriyor ve 'buradan buraya kadar aranızda paylaşın' diyor. Kestikten sonra da Orman İşletmesi yetkilileri ne kadar odunu çıktığını hesaplıyor. Çünkü bu odunlardan devlet yüzde 25 pay alıyor. Yani mangal kömürü üreticisi eğer devlet arazisinden odun alırsa kazancının yüzde 25'ini devlete ödüyor.

-Peki bu işin kazancı nasıl?

-Bu zorlu koşullara rağmen mangal kömürü üreticileri bence hak ettikleri kazancı elde edemiyor. Ailece ve imece usulü çalışıyorlar. Yani kalabalık olduklarında iş yürüyor. Eğer her birini yevmiye usulüne vurursan, aylıkları asgari ücrete gelmiyor. İş döneminde kazançları aylık kişi başı bin 500 TL'ye denk geliyor. Yapılan işe bakarsan 10 bin TL'ye yapılacak iş değil. Ocaktan toz bir, içeriden sıcaklık bir taraftan vuruyor... Kömürü eline aldığında eldiven dahi olsa yanıyor. Akşama kadar terin kurumuyor. Bir dilim ekmeğin ne kadar zor şartlar altında kazanıldığını görmek için yaşamak gerekiyor. Ayrıca eğer elinde nakit para yoksa kazancın daha da düşüyor.İlk odun topladığında devlet senden hakkı olan yüzde 25 payını istiyor. Eğer paran yoksa tüccara gidip avans istiyorsun. O da bunu koz olarak kullanıp fiyatı aşağıya çekiyor. Mesela normalde 3 TL'den satacaktan, tüccar 2.5 TL'den alırım diyor.

-Siz mangal kömürü üretimini Uluçam köyünde çalışarak yerinde deneyim ettiniz. Çalışırken zorlandınız mı?

-Sabah saat 08.00'da gittim. Akşam 20.00'a kadar iyi dayandım diyebilirim. Gece de ocağın başında nöbet tuttum. Zorlandığımı belli etmedim. Çünkü ben onların yaşadığı zorlukları anlamalıydım. Bundan dolayı da kendi kendime 'bugün adam gibi çalışmak zorundasın' dedim. Çuvalları sırtınızda taşımak, yanan ateşin başında beklemek, dumana maruz kalmak bu sıcakta gerçekten çok zor. Alın terinin önemini bir kez daha anladım. Allah yardımcıları olsun.