Kıdem tazminatıyla ilgili merak edilenler..

KIDEM TAZMİNATI HESABINA İŞYERİNDEKİ YEMEK BEDELİ DE DAHİL EDİLİR

Soru: 06.02.2014 tarihinden beri çalıştığım işimden haziran ayında çıkartılıyorum. İşveren, günlük 2 saat iş arama izni için noterden tarafıma ihtarname gönderdi. Ancak, ihbar süresi 56 gün olmasına rağmen bana işten çıkartılacağım tarihten 52 gün önce ihbarname tebliğ edildi. İhbar tazminatını alabilir miyim?

İşveren yol ve yemek parası vermiyor. Yemeği işyeri yemekhanesinde yiyorum. İşveren, kıdem tazminatına yemek ücretini eklemek zorunda mı? Dava açtığımda, hiç alamadığım toplu yol ücretini alabilir miyim? İşverenimden iş sözleşmemizi ve bordrolarımı istiyorum ancak sözleşme ve maaş bordrosu göndermiyor. İşverene bu sebeple dava açabilir miyim? (U.K.)

Yanıt: İhbar sürenize tam olarak uyulmadı ise 4 günlük ihbar tazminatını işverenden talep edebilirsiniz. İşveren, sözleşmede bir hüküm yok ise yol ve yemek parası vermek zorunda değil. Ancak, yol ve yemek parası ödüyorsa kıdem tazminatı hesabına bunun da dahil edilmesi gerekir. Kıdem tazminatı hesabında, asıl ücretten başka, haftalık, aylık veya yıllık ödemelerle sağlanmış para ve parayla ölçülmesi mümkün sözleşmeden veya kanundan doğan ve süreklilik gösteren (arızî olmayan) tüm menfaatler brüt olarak dahil edilir. Bu kapsamda, süreklilik gösteren gıda, sağlık, giyim, yakacak, yemek, ulaşım, konut, aile, çocuk yardımı gibi nakdî veya aynî yardımlar, kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır.

İşe servis ile gidiyorsanız, işyeri yemekhanesinde yemek yiyorsanız bunların aylık tutarının kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gerekiyor.

İş Kanunu'nun 37. maddesine göre, işveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir. Ücret bordrosu ve iş sözleşmesinin işçiye verilmemesi durumunda idari para cezası uygulanıyor.

EYT İLE İLGİLİ ŞİMDİLİK YASAL DÜZENLEME HAZIRLIĞI BULUNMUYOR

Soru: 13.09.1981 doğumluyum. SSK'lı ilk işe giriş tarihim 01.09.1997, prim günüm 4528'dir. Askerliğimi 2000 yılında 550 gün olarak yaptım. Bana hangi tarihten sonra emekli aylığı bağlanır? Emeklilikte yaşa takılanların hakları geri verilirse, yani yasa çıkarsa ne zaman emekli olabilirim? 18 yaşından önce sigortalı olmam sorun teşkil eder mi? (Doğu Savaş Öztürk)

Yanıt: Sayın Öztürk, 18 yaşından önceki sigorta girişi emeklilik koşullarının belirlenmesinde dikkate alınır. Buna göre, 25 yıl sigorta, 5900 gün ve 57 yaşa tabisiniz. 25 yıl sigorta süresi 18 yaşını doldurduğunuz 13 Eylül 1999 tarihinde başlar. Sigortalılık süresinin iki yıl geç başlaması emeklilik yaşınızı değiştirmeyeceği için 13 Eylül 2038 tarihinde, 57 yaşında emekli olabilirsiniz. İşe girdikten sonra askerlik yaptığınız için askerlik borçlanması emeklilik yaşınızı etkilemez.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili şu an bir yasal düzenleme hazırlığı bulunmuyor. CHP, İYİ Parti ve MHP milletvekillerince TBMM Başkanlığı'na sunulmuş yasa teklifleri şu an beklemede. Tekliflerin gündeme alınabilmesi için ya AK Parti'nin de sürece katkı vermesi, ya da MHP'nin diğer muhalefet partileri ile birlikte hareket etmesi gerekiyor. Bu yönde herhangi bir işaret bulunmuyor. Daha önce TBMM'ye sunulan teklifler dikkate alınırsa, yasa çıkar ise 55 yaşında emekli olabilirsiniz.

İŞÇİ YAZILI ONAY VERMEDEN İŞVEREN ÜCRETİ İNDİREMEZ

Soru: Yabancı bir şirketin Türkiye temsilciliğinde çalışıyorum. İş sözleşmemde maaşımı dolar olarak anlaşmıştım. Yeni müdür maaşımı TL'ye sabitlememi teklif etti. Birkaç defa konuyu gündeme getirince, maaşı dolar olarak aldığımdan şimdiye kadar hiç zam talebinde bulunmadığımı, TL'ye sabitlendiği takdirde enflasyona göre dönemsel zam yapılması koşuluyla TL'ye dönüşü kabul edebileceğimi söyledim. Yazılı bir anlaşma yapmadım. Maaşım geçen yılbaşında 3.80 TL'lik kur üzerinden sabitlendi. Aradan geçen sürede maaşım dolar bazında eridi. Çok büyük mağduriyet yaşıyorum. Ne yapmam gerekir? (K.M.)

Yanıt: TL ile sözleşme zorunluluğu geçen yıl ekim ayında resmen başladı. Ancak, yabancı şirketlerin Türkiye'deki ofis, şube, irtibat bürosu ve temsilciliklerinde çalışanlar TL ile sözleşme yapmak zorunda değil.

İşçi işveren ilişkileri kanun ile düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 22. maddesi, maaşta düşüş anlamına gelecek değişikliklerde işçinin yazılı onayının alınması gerektiği öngörülüyor. Yazılı yeni bir sözleşme yok veya herhangi bir yazılı onay vermediniz ise işten ayrıldığınızda dava açarak talep edebilirsiniz.

Ancak, ücret alacaklarında beş yıllık zaman aşımı uygulanıyor. Dolayısıyla ileride geriye dönük dava açtığınızda sadece beş yılın ücret farkını talep edebilirsiniz. Yargıtay'ın bu konuda verilmiş kararları bulunuyor: Sizin durumunuzda olan bir kişi iki yıl boyunca bordroyu imzaladığı halde Yargıtay, bunun yazılı onay anlamına gelmeyeceğini belirterek işçiyi haklı buldu.

Soru: Çalıştığım işyerinde yılda 4 ikramiye ödeniyor. İşveren bunu 3'e düşürürse ne yapmamız gerekir, ne gibi haklarımız var? (Yunus Y.)

Yanıt: Yunus Bey, ikramiye ücretin bir parçasıdır. Sözleşmede dört ikramiye yazılı ise işçinin yazılı rızasını almadan ikramiyenin üçe indirilmesi, işçi açısından haklı fesih sebebi olur. Siz onay vermeden ikramiye sayısı indirilirse ve çalışmaya devam ederseniz, ileride bunu dava konusu etme hakkınız bulunuyor.

TAVANDAN YATIRILAN PRİMLER EMEKLİ AYLIĞINI YÜKSELTİR

Soru: Doğum tarihim 18.03.1975, ilk işe giriş tarihim 12.07.1993'tür. Toplam 8.444 prim günüm bulunuyor. 01.01.2011 tarihinden itibaren primlerim tavandan, önceki dönemde ise asgari ücret üzerinden yatırıldı. 30.06.2019 tarihi itibarıyla işyerimden ayrılıp, kendi işimi kuracağım. Mevcut verilerle emekliliğimde yüksek aylık alabiliyor muyum? Kendi işimi kurduğumda BAĞ-KUR'lu olursam, emekliliğime etkisi ne olur? (Adil Güngör)

Yanıt: Adil Bey, işe giriş tarihiniz itibarıyla 25 yıl sigorta, 5675 gün prim ile 50 yaşında emekli olabiliyorsunuz. BAĞ-KUR'a tabi olduğunuzda ise 9000 prim gününü tamamladığınızda emekliliğe hak edersiniz.

Yüksek emekli aylığı konusunda 2000 yılı öncesi yatırılan primler daha büyük avantaj sağlıyor. O dönem primleriniz asgari ücretten yatırıldığı için bu avantaj sınırlı olur. Bununla birlikte 2011 yılından itibaren yatırılan primleriniz de tavandan ödenmiş görünüyor. Emekli aylığınızın düşmemesi için BAĞ-KUR'a geçtiğinizde priminizi brüt 3 asgari ücret düzeyindeki kazanç üzerinden yatırmaya devam etmelisiniz. Aksi takdirde, örneğin asgari ücret üzerinden prim yatırdığınızda emekli aylığınız şu anki hak ettiğiniz rakamın altına düşer.

İNCELEMELERİN ARDINDAN VERGİ İADELERİ BAŞLAYACAK

Soru: Öncelikle sizi tebrik etmek istiyorum, net, çok faydalı haber ve yönlendirmeleriniz ülke insanına çok faydalı olmakta. İkale sözleşmeleri kapsamındaki tazminatlarda vergi iadesi konusundaki yönlendirmeleriniz ile interaktif vergi dairesi üzerinden  iade başvurumuzu yaptık fakat iki aydır hiçbir gelişme yok. Vergi iadeleri ne kadar sürede gerçekleştirilecek, bu konuda bir bilgi var mı? (Hakan Çevik)

Yanıt: Hakan Bey, ikale sözleşmesi kapsamındaki tazminatlarda vergi iadesi konusunu tüm boyutlarıyla okurlarımıza aktarmaya çalıştık. Maliye Bakanlığı, yapılan başvurularla ilgili bilgileri öncelikle şirketler nezdinde teyit ediyor. Vergi dairelerine verilen talimat, bilgilerin doğruluğu teyit edilirse ve işten ayrılırken ikale sözleşmesi kapsamındaki tazminat için ne kadar vergi ödendiği net bir şekilde görülebiliyorsa hemen ödemelere yapılması yönünde. Başvurular çok olduğu için inceleme aşaması biraz zaman alabilir, ancak çok da uzun süreceğini sanmıyorum.

MEMURİYETTEN ÖNCE SSK'LI ÇALIŞMA EMEKLİLİK TARİHİNİZİ ÖNE ÇEKER

Soru: 24.10.1972 doğumluyum. 15.06.1990 tarihinde özel sektörde çalışmaya başladım, 1558 gün SSK primimi var, bunun 90 günü 18 yaş altı. 1995 -1997 arasındaki askerlik süremi borçlandım. 9.12.1997 tarihinde memur olarak göreve başladım, halen memuriyetim devam etmektedir. Emeklilik tarihim nedir? Yüksek emekli aylığı alabilmem için ne yapabilirim? (Naci G.)

Yanıt: Naci Bey, memur olduğunuz için emeklilik yaşınız tespit edilirken, sigortalılıkta geçen 1738 günlük süreniz ve askerlik borçlanmanız, 15 Haziran 2002 tarihindeki toplam sürenize ilave edilir. 1997-2002 tarihleri arasındaki memuriyet sürenizle birlikte 15 Haziran 2002 tarihi itibarıyla 25 yıllık hizmet süresini doldurmak için kalan süreye göre emeklilik yaşınız belirlenir. 15 Haziran 2002 tarihi itibarıyla sigortalılıkta ve memuriyette 10 yıl 1 ay hizmetiniz olduğu anlaşılıyor. O tarihte 25 yılı doldurmak için kalan süre 14 yıldan fazla olduğu için 53 yaşında, yani 23 Ekim 2025 tarihinde emekli olursunuz.

Yüksek emekli aylığı için yapmanız gereken en önemli şey, eğer bugüne kadar yapmadıysanız bir an evvel hizmet birleştirmesi yapmanız. Hizmet birleştirmesi, emeklilik aylığına esas derece kademeleri artırır. Bu nedenle intibakın erken yapılması önemli. Hizmet birleştirmesi için emeklilik tarihini bekleyenler daha düşük aylık almak zorunda kalır.

Soru: 1975 doğumluyum. Ağustos 1997 tarihinde işe başladım. Bazı dönemlerde SSK'lı, bazı dönemlerde emeklilik sandığı olan bankalarda çalıştım. Ben hangi yıl ve kaç gün primle emekli olacağım? 1999 yılında 8 ay kısa dönem askerlik yaptım. Borçlanarak, emeklilik yaşımı öne çekebilir miyim? Bunun için ödeme yapmam gerekiyor mu? (Berk L.)

Yanıt: Berk Bey, SSK'dan 25 yıl sigorta, 5900 prim günüyle 57 yaşında emekli olabilirsiniz.

Askerliği işe girdikten sonra yapmış olduğunuz için, askerlik borçlanması yapmanız emeklilik yaşınızı öne çekmez. Askerlik borçlanması sizin sadece prim gününüzü artırır ki, buna ihtiyacınız bulunmuyor.

(HABERTÜRK)