Bursa'nın en eski yerleşkesi

Ali KAMUR

Nilüfer ilçesine bağlı Akçalar Mahallesi'nde bulunan Aktopraklık Höyüğü ile ilgili sorularımızı yanıtlayan Arkeolog Azim Taylan, elde edilen veriler ışığında, Neolitik, Kalkolitik ve Osmanlı dönemlerine ait 3 farklı canlandırma köyü ile açık hava müzesine dönüştürüldüğünü aktardı. Köylerden biri 8 bin 500, diğeri 7 bin 500 yıl öncesinin verileri ışığında uyarlanmış evlerden oluşurken, 200 yıllık ahşap evlerden kurulan Osmanlı köyü de yoğun ziyaretçi akınına uğruyor.

Höyük nasıl bulundu ve kaç yıldır çalışma yapılıyor?

Sanayi bölgesi ilan edildikten sonra Bizans dönemi yapı kalıntılarına rastlanıyor. Bununla alakalı Bursa Arkeoloji Müzesi'nden araştırma yapılması istenildi. Araştırmalar neticesinde farklı alanlarda sondaj çalışmaları yapıldı ve tarih öncesi malzemelere rastlandı. O dönemde İstanbul Üniversitesinden bir ekip istedik. Gelen ekip sondaj çalışmalarına baktı ve geniş alana yayılan o dönemin çanak çömlek parçaları, işlenmiş taş parçalarına rastladılar. Burada bir arkeolojik yerleşkenin olduğu kanısına varıldı. 2004 yılında başlayan arkeolojik çalışmalar 15 yıldır hiç durmadan devam ediyor.

Kazılarla birlikte neler keşfedildi? Ne tür işlemler uygulandı?

Yapılan kazılar önce kurtarma kazısı olarak başladı. Daha sonra kazdıkça alanın daha da büyüdüğü, 3 noktada yerleşkenin olduğu ve yaklaşık bin yıllık kesintisiz yerleşim olduğu fark edildi. Burası da kurtarma kazısından çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla üniversitelerin Arkeolojik Kazı çalışmaları haline getirildi. 15 sezondur kazılar devam ediyor. Bu yılın kazı çalışmaları tamamlandı. 2009 yılında açık hava müzesine dönüştürülmeye başlandı. Bu anlamda kazıda çıkan verilerle 8 bin 500 yıl önceki yerleşimin canlandırmaları yapıldı. Yuvarlak planlı dal örgü  mimariyle dörtgen planlı mimarinin olduğu 3 boyutlu canlandırmalar yapıldı. Bu yapı içleri o dönemin yaşam tarzlarıyla donatıldı.

Yaşam belirtilerinde dikkat çeken şeyler neler?

Burada o dönemde tarım ve hayvancılıkla geçinen fakat avcılık ve toplayıcılıktan da vazgeçmeyen yerel bir topluluk olduğunun kanısına vardık. Elde edilen doneler bize bunu kanıtladı. Daha sonra buraya farklı bir topluluğun gelerek beraber yaşadıklarını izledik. Mimari ve beslenme alışkanlıkları  değişiklik gösteriyor. Yuvarlak planlı mimariden dörtgen planlı mimariye geçiliyor. Tarım ve hayvancılıkta çeşitlilik olduğunu gözlemlemeye başlandı. Buğday, arpa, mercimek gibi bakliyatları ekerek ürünleri kendi tarım stillerine alıyorlar.

Son olarak, burayı farklı diğer kazılardan farklı yapan özellik nedir?

 Yuvarlak planlı evlerin olduğu dönemde ölen kişileri evlerin tabanlarına gömüyorlar. 600 yıl sonra artık yerleşim dışı gömme geleneği görülüyor. Atalarının yaşadığı yeri mezarlık alanı olarak ayırıp ölenleri o yerlere gömüyorlar. Her iki dönemde de ölülerin yanlarına eşya koydukları görülüyor. Cenin pozisyonunda da gömmeleri öldükten sonra da yaşayacağına inandığına işaret ediyor. Araştırıldığı kadarıyla Bursa'nın en eski tarih öncesi köyü diyebiliriz.